Yaqin yillargacha o‘qituvchi va talabalar, hatto maktab o‘quvchilari majburiy ravishda kelib, paxtasini terganida fermer beparvo ravishda qo‘lini beliga qo‘yib turgan. “Baribir terib berishadi”, degan ishonch bo‘lgan unda. Hozirgi kunda u paytlardagi kabi tekin terimchilar topilmaydi. Shu sababli, fermerlar ham o‘zgargan: mavsumiy raqobatda terimchilarni jalb etish uchun imkoniyatlar yaratadi, belgilangan narx ustiga qo‘shib to‘laydi, bonuslar o‘ylab topadi.
Yetishtirilgan hosilni tez terib olish va yuqori navga topshirish fermer uchun muhim. Chunki daromadi shundan. Ilg‘or terimchilar esa avvalo paxta yaxshi ochilgan maydonga borishadi. Sababi ma’lum, qancha ko‘p tersa, shuncha ko‘p pul topadi. Shu tufayli paxta terimi mavsumida fermerlar o‘rtasida raqobat paydo bo‘ldi. Hatto ijtimoiy tarmoqlarda qo‘shimcha imkoniyatlar yaratish evaziga terimchilarni jalb qilishga qaratilgan e’lonlar joylashtirilyapti. Bu yaxshi, albatta: mehnat qadrlanmoqda.
Paxta terim mavsumi – qishloq ayoli uchun yilda bir keladigan imkoniyat. Yaxshi terimchi mo‘maygina daromad qilib olishi mumkin. O‘rtacha hisoblab ko‘rilsa, kuniga 100 kg terilgan paxta uchun 150 ming so‘m haq to‘lanadi. Agar oilada bir nechta terimchi bo‘lsa, daromad miqdori ham shunga qarab oshib boradi. Ayni kunlarda paxta dalalarida ish qizg‘in. Ilg‘or terimchilar hatto 200 kilogrammgacha paxta termoqda.
Navoiy viloyati respublikadagi eng kam paxta yetishtiriladigan hududlardan biri. Viloyatning asosan 5 ta hududi – Xatirchi, Navbahor, Qiziltepa, Karmana va Konimex tumanlarida paxta ekiladi.
Karmana tumanidagi “Anvar Axtamov” fermer xo‘jaligi joriy yilda 46 gektar ekin maydoniga chigit qadagan. Birinchi terimdayoq gektariga 43 sentnerdan paxta topshirilmoqda. Ayni kunda xo‘jalik paxta dalasida 200 nafarga yaqin terimchi paxta teryapti. Ularning barchasi mahalliy aholi.
Kun.uz muxbiri paxta dalasida bo‘lib, ularning ayrimlari bilan suhbatlashdi.
Terimchi Saodat Turdiyevaning ta’kidlashicha, paxta puli terimchilarning xohishiga qarab kunlik yoki besh kunda bir berilmoqda:
“O‘zim Navoiy shahridagi 6-sonli yotoqxonada smena asosida ishlayman. Bo‘sh kunlarim oilaviy daromadimizga qo‘shimcha qilish uchun paxta terimiga chiqaman. Agar paxta yaxshi bo‘lsa, kuniga 200 kg teraman. 20-30 kunda bu tonnalarga aylanadi. Har 5 kunda pulimizni olib turibmiz. Fermerlar hamma sharoitlarni qilib qo‘ygan: issiq ovqat, choy, ichimlik suvi. Topgan pulimizni farzandlarimizni o‘qitishga, yangi qurayotgan hovlimizga ishlatamiz”.
Paxta dalasida xotin-qizlardan tashqari terimchi erkaklarni ham uchratdik. Jumladan, Qobil Inoyatov oilasi bilan har mavsumda 5-6 tonna paxta terar ekan.
“Oilaga qo‘shimcha daromad bu. Farzandlarimiz maktabda o‘qiydi, repititorga beramiz. Bitta farzandim sportchi, 7 karra O‘zbekiston chempioni, uzoqlarga musobaqalarga ketadi. Shularga sharoit qilib beramiz. Paxta terish xobbi men uchun. Yoshligimizdan paxta terib katta bo‘lganmiz. Qarang, dalalarda mehnat qilingan, hosil zo‘r. Havas qilib teramizda. Qolaversa, sog‘liqqa ham foydasi bor, harakat bu. Ko‘p kasalliklar harakatsizlikdan kelib chiqadi. Eng muhimi, halol mehnat. Halol rizq ko‘p narsadan ustun turadi. Bir kunda 250 kggacha paxta teramiz. Men 140-150 kg, turmush o‘rtog‘im esa 90-100 kg teradi”, — deydi Qobil Inoyatov.
Karmana tuman hokimligi matbuot xizmatining ma’lum qilishicha, joriy yil davlatga paxta topshirish rejasi 19 058 tonna bo‘lgan tumanda 141 ta fermer xo‘jaligi bor. Ayni kungacha 5 000 tonnaga yaqin hosil terib olingan.
Ruslan Saburov, Kun.uz muxbiri
Montaj ustasi – Abduqodir To‘lqinov
