Эни бир ярим, узунлиги икки метр келадиган музқаймоқ дўконида 42 ёшли она ва унинг 15 ёшли ўғли яшаётганига ишона оласизми? Ажабланманг, Иштихон туманида мана шундай ҳолатга тушганлар бор.
Гулмира Абдухалилова бир неча йил аввал турмуш ўртоғи билан ажрашгач, ҳеч нарсасиз кўчада қолган. Никоҳ норасмий экани, қолаверса, қонун-қоидалар, эр-хотин ўртасидаги мулк тушунчаларидан мутлақо бехабар аёл бугун бу масалаларда ҳеч кимга даъво қила олмайди. Бир сўз билан айтганда, собиқ турмуш ўртоғидан келадиган ёрдамдан умид йўқ. У ҳақдаги гаплар энди «эски тарих». Эркакнинг ўз муаммолари бор.
Аёл йиллар давомида ижара уйларда яшаб юрган. Пандемия даврида меҳнат қилиб даромад топишнинг мутлақо имкони қолмагач, юмшоқ қилиб айтганда, ижара уйдан «қувилган».
«Оч қолдингми бозорга, кўзингни ёғ босдими мозорга бор», дейишади. Гулмира опа ҳам шундай қилди – бозорга бориб бир неча кун очиқ айвон остида ўғли билан тунаб қолди. Секин-аста карантин чекловлари енгиллашгач, деҳқон бозорда яна савдо-сотиқ бошланди. Ҳўл мева савдоси билан шуғулланадиган хотин-халажлар вояга етмаган фарзанди билан бозорда тунаб қолаётган аёлга раҳми келди, «нонига шерик қилишди». Ўзлари олиб келиб сотадиган ҳўл меваларни Гулмира опага арзонроқ нархда, насияга беришди. Аёл эса ўғли билан биргаликда бозорчи аёллардан олинган маҳсулотнинг устига озроқ фойда қўйиб, кун кечира бошлади.
Музқаймоқ савдоси бироз енгиллашган тадбиркор ўз дўконини она-болага берди (Иссиқ кунлар келгунча албатта). Айни кунларда, бир муддат олдинги аччиқ совуқда ҳам улар деҳқон бозор ичидаги шу дўконда жон сақлашди. Қўлбола иситкич печдан фойдаланишади. Бу дўкон кундузи омборхона, кечаси уларга бошпана вазифасини ўтамоқда.
Ҳаммом ва ҳожатхона муаммосини эса тасаввур қилаверинг...
Дарвоқе, гап аёлнинг ночорлигида эмас. Айтмоқчи бўлганимиз, унинг шу кўйга тушишига сабаб бўлган бошқа омилларда. Ҳокимлик ва бошқа идораларнинг мана шундай шароитда яшаб келаётган аёлга бўлган муносабатида ҳам.
Бундан бир неча йил олдин аёл машаққат билан йиққан пулига туман марказидан ер сотиб олган. Амаллаб, яхшилар кўмаги билан ана шу ерга уй солиш учун пойдевор ҳам қурган. Аммо маълум вақт ўтиб, Иштихон тумани ҳокимлиги вакиллари аёлга бу ерда қурилиш қилиш мумкин эмаслигини айтган. Аёлнинг уй учун қурган пойдеворини махсус техника билан бузиб ташлашган.
Содда, мутлақо қонун-қоидаларни билмайдиган аёл шунчаки тақдирга тан берган: «Демак, уйим ноқонуний жойда экан».
Қизиғи, унинг қўлида шу жойни сотган одамнинг номига амалдаги ҳоким Шуҳрат Негматов томонидан берилган эгалик ҳуқуқини тасдиқловчи қарор бор. Олди-сотди шартномаси нотариус билан тасдиқланмаган бўлса-да, уйни сотган одам ёзма равишда бу олди-сотди ҳақида тилхат берган. Маҳалла ҳам буни тасдиқлаган. Аммо аёл пулидан ҳам, ердан ҳам ажралиб қолиб кетаверган. Ва биз гувоҳ бўлган шароитда яшашга мажбур.
Унинг ҳолатига ачинадиган ва ўз вақтида ҳуқуқий (моддий демаяпмиз) ёрдам кўрсатишни истайдиган ташкилот вакили топилмаган. Ҳолбуки, унинг қўлида озроқ маблағи бўлса-да, шу аҳволга тушганди.
Хўш, аёл сотиб олган ердаги пойдевор қайси ҳужжатга асосан бузиб ташланди? Унга ерни сотган шахс тақдим этган ҳоким қарори ҳақиқатан ҳам шу ерга тегишлими? Агар шундай бўлса, нега компенсация масаласи ҳал этилмай бузилган. Агар ростданам ноқонуний қурилган бўлса, нега ўз вақтида ҳоким қарори чиққан у ерга? Ёхуд ерни сотган одам бошқа жойга тегишли ҳужжат билан аёлни алдаб пулини олган бўлса, нега фирибгарлик ҳолатига баҳо берилиб, аёлга пули қайтарилмаган? Ана шу саволларга жавоб олиш мақсадида туман ҳокимлигида бўлдик.
Ҳокимлик вакиллари аёлнинг қандай шароитда яшаётганидан хабардор экан. Хабардор, аммо ҳеч ким масалани бирор марта чуқур ўрганиб чиқмаган. Ўрганмаган дейишимизнинг сабаби – ҳокимликда биров юқоридаги саволларга аниқ жавоб бера олмади.
Очиғи, бу ҳолат бизни таажжубга солди. Чунки юқоридаги каби оғир шароитда яшаётган оила Ўзбекистонда кам топилади. Иштихондаги ҳолат ҳам ҳокимлик аллақачонлар ўрганиб чиқса бўладиган вазият эди. Гулмира Абдухалилова эса ҳокимлик муассислигидаги маҳаллий газета унга газ плита ва бошқа маиший техникалар берилгани, у ношукрлик қилаётгани ҳақида мақола эълон қилганини айтди. Аслида, ўша жиҳозлар ҳам берилмаган экан.
Гулмира опанинг шароити ҳақида туман ҳокимининг қурилиш бўйича ўринбосари Умид Исломов ҳамда хотин-қизлар масалалари бўйича ҳоким маслаҳатчиси, маҳалла ва оилани қўллаб-қувватлаш бўлими бошлиғи ўринбосари Нилуфар Явғочова билан суҳбатлашдик. Шундан сўнг мутасаддилар бир сутка ичида аёл сотиб олган ернинг эгалигига аниқлик киритиш, унга кўрсатилган ижтимоий ёрдам ҳақидаги маълумотларни тақдим қилишларини билдиришди. Ҳарқалай, она-боланинг оғир шароитда яшаётганини инобатга олсак, уларнинг бу мушкул вазиятдан қанча тез чиқиши ҳокимиятдагиларни ҳам ташвишга солади, деган ўйда бўлдик.
Аммо шу билан ҳокимлик бу «бошоғриқ» аёл тақдирини яна эсдан чиқариб юборишини кутмагандик. Вазиятга аниқлик киритилмади, аслида, гап нимада эканлиги ҳам маълум бўлмади. Ҳокимлик ахборот хизматига қилган қўнғироқларимиз эса жавобсиз қолди.
На ҳокимнинг ўринбосар-у маслаҳатчиси, на ахборот хизмати аниқ маълумотни тақдим этди.
Мазкур ҳолатдан сўнг, иштихонлик аёлнинг нега бу аҳволга тушгани сабаби ҳам бироз ойдинлашгандай бўлди: шунчаки, Иштихонда инсоннинг қадр-қиймати паст экан.
Анвар МУСТАФОҚУЛОВ,
Исомиддин ПЎЛАТОВ,
Kun.uz мухбирлари.
P/S: Мақола таҳририятга топширилгач, Иштихон туман ҳокимлиги ахборот хизмати Гулмира Абдухалилова ҳақида маълумот ташлаб берди. Тақдим қилинган маълумотга кўра, 5-26 май кунлари унга озиқ-овқат маҳсулотлари етказиб берилган, «Темир дафтар» рўйхатида тургани учун 220 000 сўмдан пул маблағи ажратилган, 2020 йилнинг март-октябр ойларида 376 минг сўмдан моддий ёрдам берилган. Шунингдек, деҳқон бозорда савдо-сотиқ билан шуғулланиши кўрсатилган. Аёлнинг қандай шароитда яшаётгани ҳақида бир оғиз ҳам маълумот берилмаган.
Дарвоқе, Гулмира Абдухалилованинг қўлидаги ерга эгалик қилишга оид ҳоким қарори ҳақида ҳам гап-сўз йўқ.
