2024 йил Ғазода инсонпарварлик ёрдами тарқатувчи 181 нафар ходим ўлдирилди – БМТ

2024 йилда бутун дунёда 383 нафар ҳуманитар ёрдам тарқатувчи ходимлар ўлдирилган, уларнинг деярли ярми 181 киши Ғазода ҳалок бўлди. Бу ҳақда Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош котибининг ҳуманитар масалалар бўйича ўринбосари ва фавқулодда ёрдам мувофиқлаштирувчиси Том Флетчер маълум қилди.

«Ўлдирилганлар сони бир йил аввалгига нисбатан 31 фоизга ошган, бунга «Ғазодаги тинимсиз можаро сабаб бўлди. У ерда 181 ҳуманитар ходим ҳалок бўлди, Суданда эса 60 киши ҳаётдан кўз юмди», деди Флетчер Жаҳон ҳуманитар ходимлари куни муносабати билан ўтказилган йиғилишда. БМТ расмийси бундай ҳолатга халқаро ҳамжамиятнинг «ҳаракатсизлиги ва бефарқлигини» шармандали, дея баҳолади.

«Битта ҳуманитар ҳамкасбимизга уюштирилган ҳужумнинг ўзи ҳам барчамизга ва хизмат қилаётган одамларга қилинган ҳужумдир. Жавобгарликсиз давом этаётган бу миқёсдаги ҳужумлар халқаро ҳамжамиятнинг бефарқлиги ва ҳаракатсизлигига шармандали айбловдир», дея Флетчернинг сўзларини келтирмоқда Al-Jazeera нашри.

БМТ маълумотига кўра, ҳалок бўлганларнинг аксарияти турли халқаро, давлат ва нодавлат ташкилотларнинг маҳаллий ходимлари бўлиб, улар ўз хизмат вазифаcини бажариш ва инсонпарварлик ёрдами кўрсатиш чоғида ёки ўз уйларида ҳужумга учраган.

«Биз, ҳуманитар ҳамжамият сифатида, яна бир бор, ҳокимият ва таъсир эгаларини инсоният учун ҳаракат қилишга, тинч аҳолига ва ёрдам ходимларига ҳимоя беришга, жиноятчиларни жавобгарликка тортишга чорлаймиз», деди Флетчер.

Жорий йилнинг ўзида эса 265 нафар ҳуманитар ёрдам кўрсатувчи ходимлар ҳалок бўлди. Ушбу рақамлар АҚШ молиялаштирадиган Ҳуманитар ёрдам ходимлари хавфсизлиги маълумотлар базаси – «Aid Worker Security Database»да келтирилган, деб ёзмоқда Reuters.

2025 йилда ҳуманитар ходимларга қилинган энг йирик ҳужумлардан бири 23 март тонгида Ғазонинг жанубий Рафаҳ шаҳрида юз берди: Исроил аскарлари аниқ белгиларига эга транспорт воситаларида кетаётган 15 нафар шифокор ва тезкор ёрдам ходимини отиб ташлади.

Исроил армияси жасадлар ва тез ёрдам машиналарини бульдозерлар билан босиб, оммавий қабрга кўмди. БМТ ва қутқарувчилар воқеа жойига фақат бир ҳафта ўтгач кира олди. Исроил армияси кейинроқ бу воқеалар «операцион тушунмовчилик» ва «буйруқларни бузиш» оқибатида юз берганини маълум қилди.

«Ҳуманитар ходимлар ва уларнинг фаолиятига ҳужумлар – халқаро ҳуманитар ҳуқуқни бузади ва уруш ҳамда офат зоналарида қолиб кетган миллионлаб одамлар ҳаётини сақлаб қолаётган «йўллар»ни издан чиқаради. Ёрдам ходимларига қарши зўравонлик муқаррар эмас. У тугаши керак», деди БМТ расмийси.

Бошқа ҳудудлар

Бундан ташқари, Исроил ўтган йили Ҳизбуллоҳ билан уруш қилган Ливанда 20 нафар ҳуманитар ёрдам ходими ҳалок бўлди. 2023 йилда эса Ливанда бундай қурбонлар йўқ эди.

Эфиопия ва Сурияда ўлдирилганлар сони 14 нафардан бўлди, бу 2023 йилга нисбатан деярли икки баробар кўп. Украинада эса 2024 йилда 13 нафар ҳуманитар ёрдам ходими ўлдирилган, бу 2023 йилдаги 6 нафардан икки баравар кўп.

Бундан ташқари, БМТнинг Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти (ЖССТ) шу йилнинг ўзида 16 ҳудудда 800 дан ортиқ тиббий муассасага уюштирилган ҳужумларни тасдиқлади. Уларда 1 110 дан ортиқ тиббиёт ходимлари ва беморлар ўлдирилган, юзлаб одамлар жароҳатланган.

«Ҳар бир ҳужум узоқ муддатли зарар келтиради, бутун жамоаларни энг зарур пайтда ҳаёт сақловчи ёрдамдан маҳрум қилади, соғлиқни сақлаш ходимларини хавф остига қўяди ва аллақачон танг бўлиб турган тизимларини янада заифлаштиради», деди ЖССТ.

Reuters нашрининг ёзишича, ёрдам ходимлари халқаро ҳуманитар ҳуқуқ доирасида ҳимояга эга. Аммо мутахассислар бундай ишларнинг судгача етиб бориши жуда камлигини таъкидлайди. Сабаблардан бири — ҳуманитар ташкилотларнинг келажакда ҳудудларга кира олишини таъминлаш ва ниятни исботлашдаги қийинчиликлардир.