Маоши ошган мактаб директорлари, электронлашаётган меҳнат шартномаси ва заргарларга имконият – 1 сентябрдан нималар ўзгарди?

Kun.uz сайти ўз анъанасига мувофиқ, 2025 йил 1 сентябрдан бошлаб Ўзбекистон қонунчилигида рўй берган айрим ўзгаришларни эслатиб ўтади.

Мактаб директорларининг маоши ошади

1 сентябрдан мактаб директорларининг ойлиги оширилади. Бу ҳақда давлат раҳбарининг жорий йил март ойида қабул қилинган фармонида кўзда тутилган.

Фармонга кўра, 2025 йил 1 сентябрдан бошлаб:

• мактаб директори лавозимининг базавий тариф ставкаси 20 фоизга;
• мактаб директори ўринбосари лавозимининг базавий тариф ставкаси 15 фоизга оширилади.

I ва II гуруҳга кирувчи боғча директорлари лавозимларининг базавий тариф ставкалари тегишлича III ва IV гуруҳдаги мактаб директори ўринбосари лавозимининг базавий тариф ставкаларига тенглаштирилади (яъни оширилади).

Шунингдек, 1 сентябрдан менежерлик сертификатига эга бўлган давлат мактабгача таълим ташкилотлари директорига ушбу сертификатнинг амал қилиш муддати давомида лавозим маошига ҳар ойлик 30 фоиз қўшимча устамалар тўланади. Бу ҳақда Вазирлар Маҳкамасининг тегишли қарорида келтириб ўтилган.

Иш берувчилар айрим мажбуриятлардан қутулди

4 август куни Ўзбекистон президенти меҳнат муносабатлари ва касбга тайёрлаш тизимига оид фармон имзолаганди. Унга кўра, учта соҳадаги кичик бизнес ходимларни Face-ID орқали ишга олиши мумкин бўлади, иш берувчилар айрим мажбуриятлардан қутулади, ходимни норасмий ишлатганлик учун жазо кучаяди ҳамда ишсизлик нафақасини тўлаш шартлари қатъийлашади.

Ҳужжатга кўра, 2025 йил 1 сентябрдан бошлаб:

• 50 нафаргача ходими бўлган хизмат кўрсатиш, қишлоқ хўжалиги ва қурилиш соҳасида фаолият кўрсатувчи хўжалик юритувчи субъектларга биометрик идентификация қилиш (Face-ID) орқали электрон меҳнат шартномаларини тузиш ва бекор қилишни расмийлаштириш ҳуқуқи берилади;
• бўш иш ўринлари мавжудлиги тўғрисидаги ҳисоботларни мажбурий тақдим этиш тартиби бекор қилинади;
• бўш иш ўринларига меҳнат органлари томонидан юбориладиган шахсларни ишга қабул қилмаганлик учун жавобгарлик бекор қилинади;
• иш ўринларини захиралаш тизими ходимлар сони 100 нафардан ортиқ корхона ва ташкилотларга нисбатан татбиқ этилади;
• иш ўринларини захиралаш тизими фақат ногиронлиги бўлган шахслар ҳамда оилавий (маиший) зўравонликдан жабрланган шахслар учун татбиқ этилади; бюджет ташкилотлари ҳамда давлат улуши 50 фоиздан юқори бўлган корхоналар учун захиралашнинг амалдаги тизими сақлаб қолинади.

Заргарлар учун имконият

2025 йил 1 сентябрдан бошлаб якка тартибдаги тадбиркорларга заргарлик буюмлари савдоси билан шуғулланишга рухсат берилади. Бу ҳақда президентнинг “Заргарлик буюмларини ишлаб чиқариш соҳасини қўллаб-қувватлаш бўйича қўшимча чора тадбирлар тўғрисида”ги қарорида келтириб ўтилган.

Қарорга кўра, 2025 йил 1 сентябрдан:

– якка тартибдаги тадбиркорларга заргарлик буюмларини сотиш фаолияти билан шуғулланишга рухсат берилади;

– давлат асиллик даражаси назорати инспекцияси томонидан Тошкент ва Нукус шаҳарлари ҳамда вилоятлар марказларида заргарлик буюмларининг асиллик даражасини текшириш ва уларни тамғалаш бўйича сайёр хизмат кўрсатиш йўлга қўйилади;

– қимматбаҳо металлар ва қимматбаҳо тошлар ҳақидаги ҳуқуқбузарликлар тўғрисида «Soliq» мобил иловаси орқали хабар берган шахсларга ундирилган жарима миқдорининг 50 фоизи миқдорида мукофот тўланади.

Шунингдек, 2025 йил 1 сентябрдан бошлаб Давлат асиллик даражаси назорати инспекциясига хорижда ишлаб чиқарилган заргарлик буюмларининг, башарти улар бўйича божхона тўловлари амалга оширилганини тасдиқловчи ҳужжатлар бўлмаса, асиллик даражасини текшириш ва тамғалаш ман этилади.

Бундан ташқари, 2025 йил 1 сентябрдан бошлаб 2028 йил 1 сентябрга қадар:

• заргарлик буюмларини (ТИФ ТН 7113- ва 7114-товар позициясидаги маҳсулотларни) Ўзбекистон Республикаси ҳудудига олиб киришда божхона божи 2 фоиз ставкада қўлланади;
• заргарлик буюмларини «эркин муомалага чиқариш» ва «экспорт» божхона режимларига жойлаштиришда божхона расмийлаштируви учун йиғим уларнинг божхона қийматидан қатъи назар, базавий ҳисоблаш миқдорининг бир баравари миқдорида ундирилади;
• импорт қилинган заргарлик буюмларини Давлат асиллик даражаси назорати инспекциясида тамғалаш учун ундириладиган йиғим миқдори маҳаллий ишлаб чиқарувчилар учун белгиланган миқдорга тенглаштирилади;
• божхона чегараси орқали олиб кирилганини тасдиқловчи ҳужжатлари бўлмаган заргарлик буюмларини божхона тўловларини амалга ошириш ва божхона юк декларациясини тўлдириш орқали декларация қилишга рухсат берилади.

Хавф даражаларига кўра божхона назорати шакллари қўлланади

2025 йил 1 сентябрдан бошлаб тадбиркорлик субъектларига божхона тўловлари ва божхона расмийлаштируви учун бошқа турдаги тўловларни республиканинг исталган ҳудудидан амалга ошириш имконияти яратилади, бунинг учун ягона ғазна ҳисобварағи очилади. Бу ҳақда давлат раҳбарининг тегишли қарорида қайд этиб ўтилган.

Қарорга кўра, 2025 йил 1 сентябрдан ўтказиш пунктларида ундириладиган барча турдаги йиғим ва тўловлар божхона органларининг ахборот тизими орқали ундирилади ва ҳисоби юритилади.

Шунингдек, 2025 йил 1 сентябрдан бошлаб «Ғишткўприк», «Зангиота» ва «Довут ота» ўтказиш пунктларида автотранспорт воситалари учун икки йўлакли хавфларни бошқариш тамойилларига асосланган давлат назорат тартиботини қўллаш амалиёти йўлга қўйилади. Бунда:

(а) «яшил йўлак»да — хавф даражаси паст бўлган автотранспорт воситалари ва унга юкланган товарларни чиқариб юбориш тўғрисида қарор қабул қилинишида давлат назоратининг барча шакллари уларга нисбатан амалга оширилмайди, автотранспорт воситаси ва унинг ҳайдовчисига нисбатан амалга ошириладиган ҳужжатли назорат бундан мустасно;

(б) «қизил йўлак»да — давлат назорати хавф даражаси юқори ва тасодифий танловда аниқланган автотранспорт воситаларига нисбатан амалга оширилади;

(в) «қизил» ёки «яшил» йўлаклар божхона органларининг «Хавфларни бошқариш» ахборот тизими орқали автоматик тарзда белгилаб берилади;

(г) ўтказиш пунктидаги давлат назорат органлари ходимлари томонидан «профайлинг» танлов асосида автотранспорт воситалари божхона органларининг «Хавфларни бошқариш» ахборот тизимида «яшил йўлак»дан «қизил йўлак»ка йўналтирилиб, тегишли назорат шакллари қўлланади;

(д) мазкур тартибот Ўзбекистон Республикасига кириб келаётган автотранспорт воситаларига нисбатан фақатгина инспекцион кўрик мажмуаси орқали назоратдан ўтказилгандан сўнг қўлланади.

“Яшил тадбиркор” мақоми жорий қилинади

2025 йил 1 сентябрдан бошлаб тадбиркорлик субъектларини «яшил тадбиркор» сифатида эътироф этиш бўйича махсус платформа ишга туширилади. Бу ҳақда президентнинг “Ўзбекистон — 2030» стратегиясини «Атроф-муҳитни асраш ва «яшил иқтисодиёт» йилида амалга оширишга оид давлат дастури тўғрисида”ги фармонида белгилаб қўйилган.

Унга кўра, ўсимлик ва ҳайвонот дунёсини асраш, кўпайтириш ва уларни кейинги авлодга етказиш борасида 2025 йил 1 сентябрдан бошлаб ёввойи ҳолда ўсувчи ўсимликларни йиғиш ва тайёрлаш учун тасдиқланган квоталар ҳамда ўсимлик дунёси объектларидан махсус фойдаланиш учун рухсатномаларни электрон аукцион орқали бериш тартиби жорий этилади. Бунда квоталар Фанлар академияси томонидан ҳар йили аниқланадиган ўсимлик захираси асосида шакллантирилади. Квота ва рухсатномалар Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги томонидан тасдиқланиб, аукционга чиқарилади.

Шунингдек, 2025 йил 1 сентябрдан бошлаб тадбиркорлик субъектларини «яшил тадбиркор» сифатида эътироф этиш юзасидан қуйидагиларни назарда тутувчи платформа ишга туширилади:

а) қуйидаги йўналишларда белгиланган кўрсаткичларни бажарган тадбиркорлик субъектларига «яшил тадбиркор» мақомини бериш:

• кўкаламзорлаштириш, жумладан, корхонани «яшил белбоғ» билан ўраш, суғориш тизимларини ўрнатиш, томчилатиш, ёмғирлатиш ва контейнерли (қопли) суғориш тизимини жорий қилиш;
• энергия тежамкорлигини таъминлаш, жумладан, энергия тежовчи ускуналар ва технологияларни жорий қилиш;
• корхонанинг атроф-муҳитга таъсирини камайтириш, жумладан, экологик ҳуқуқбузарлик содир этмаслик, атмосферага ташламаларни онлайн мониторинг қилиш тизимини жорий этиш;
• ишлаб чиқаришга циркуляр иқтисодиётни жорий қилиш («7R») тамойилини татбиқ этиш;

б) «яшил тадбиркор» мақомини олган тадбиркорлик субъектларига қуйидаги қўллаб-қувватлаш чораларини қўллаш:

• «Шаффоф қурилиш» платформасида устуворлик бериш;
• муайян муддат давомида экологик текширувлардан озод этиш;
• халқаро бозорларга чиқиш учун қўллаб-қувватлаш;
• Тадбиркорлик субъектларининг барқарорлик рейтинги доирасида қўшимча балл бериш.

Бундан ташқари, 2025 йил 1 сентябрдан Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши раиси, вилоят ва туман (шаҳар) ҳокимларини лавозимга тасдиқлашда ва лавозимдан озод этишда қуйидаги экологик кўрсаткичларни белгилаш бўйича экологик аудит ўтказиб борилади:

– ҳудуднинг яшиллик ва ўрмонлар билан қопланганлик даражаси ҳамда ўрмонлар ва муҳофаза этиладиган табиий ҳудудлар майдони;

– ҳудуддаги дарахтлар сони;

– шаҳарлар ва йирик саноат корхоналарининг яшил белбоғлар билан ўралганлик даражаси;

– сув ҳавзалари ва дарё ўзанларидаги қум ва шағаллар ҳолати;

• атмосферага ташламалар миқдори ва ҳаво ифлосланишининг даражаси;
• атроф-муҳитга таъсир кўрсатиш бўйича I ва II тоифаларга мансуб корхоналарнинг атмосфера ҳавоси ифлосланиши фон мониторинги станциялари, чанг-газ ва локал сув тозалаш ускуналарини ўрнатганлик ҳолати;
• аҳолига чиқиндилар бўйича хизмат кўрсатишнинг қамрови, чиқинди йиғиш шохобчалари ва контейнерлари билан таъминланиш ҳолати ва хизмат кўрсатиш сифати даражаси.

Ҳужжатга кўра, 2025 йил 1 сентябрдан бошлаб туман (шаҳар) даражасида экологик паспортлар ва экологик мастер режалар ҳамда ҳудудларнинг экологик рейтингини ишлаб чиқиш ва кенг жамоатчиликка тақдим этиш амалиёти ҳам жорий этилади.

Бошқа ўзгаришлар

2025 йил 1 сентябрдан бошлаб:

• ЯИДХПда давлат хизматлари кўрсатилишининг ҳар бир босқичида мурожаатлар кўриб чиқилишини кузатиб бориш тартиби жорий этилади;
• Ўзбекистонда ишлаб чиқарилмайдиган ва белгиланган тартибда аниқ техник параметрлар асосида шакллантириладиган рўйхат бўйича республика ҳудудига олиб кириладиган полиэтилен гранулалари учун акциз солиғи 2028 йил 1 январга қадар нол ставкада қўлланади;
• «Тадбиркорликни ривожлантириш компанияси» акциядорлик жамияти томонидан Қорақалпоғистон Республикасида рўйхатдан ўтиб, ушбу ҳудудда 12 ойдан ортиқ фаолият юритаётган ҳамда бир йил давомида камида 10 нафар кишини доимий иш билан таъминлаган тадбиркорлик субъектларига ўтган йил якунлари бўйича жами даромадининг 50 фоизгача миқдорида улуш киритиш шаклидаги молиявий ёрдам кўрсатиш тартиби жорий қилинади;
• Камбағал оилалар реестрига киритилган ёлғиз она (ота)ларга фарзанди учун мактабгача таълим хизматидан фойдаланишда моддий ёрдам олиш бўйича «Ягона миллий ижтимоий ҳимоя» ахборот тизими ҳамда Ягона интерактив давлат хизматлари портали орқали ариза билан мурожаат қилиш имконияти яратилади;
• хавфни таҳлил қилиш тизимида мажбурий рақамли маркировкалаш қоидаларини бузиш ҳолатлари солиқ хавфи даражасини юқори деб баҳолаш учун асос бўлади. Мажбурий рақамли маркировкаланадиган маҳсулотларни реализация қилишда маркировка коди бириктирилмаган электрон ҳисобварақ-фактурани расмийлаштиришга йўл қўйилмайди;
• ҳаракат тезлигини назорат қилишга мўлжалланган ҳар қандай турдаги стационар ва мобил радарлар жойлашган ҳудудда ва унгача камида 250 метрдан кам ҳамда 500 метрдан кўп бўлмаган ҳудудда «Радар» йўл белгисининг ўрнатилиши мажбурий ҳисобланади;
• умумий ўрта таълим муассасасининг узайтирилган кун гуруҳларига қатнайдиган болалар умумий сонининг 15 фоизи миқдорида камбағал оилалар фарзандлари учун алоҳида квота ажратилади ва улар ота-оналар тўловидан озод этилади;
• педагогика олий таълим ташкилотларининг тўлов-контракт (шу жумладан, табақалаштирилган тўлов-контракт) шаклида ўқитишдан тушадиган маблағларининг мазкур маблағлар бўйича молия йили охирига қолдиқ (тижорат банкларининг депозитларига жойлаштирилган маблағлар ҳам инобатга олинган ҳолда) қисмининг 4 фоизи миқдоридаги ажратмаларни Олий таълим муассасаларини ривожлантириш жамғармасига ўтказиш амалиёти бекор қилинади;
• ҳар бир қурилаётган объектнинг QR-кодли паспорти жорий қилинади. Бунда QR-кодли паспорт орқали шаҳарсозлик субъектлари, қурилиш муддатлари, шаҳарсозлик ҳужжатлари (эскиз лойиҳалари) ва тасдиқланган экспертиза хулосалари ҳақидаги маълумотларни олиш имконияти яратилади;
• охирги уч йилда товарларни (хизматларни) реализация қилишдан олинган жами даромади 10 миллиард сўмдан ошмаган, бюджет ва кредиторлар олдида қарздорлиги мавжуд бўлмаган ҳамда мунтазам равишда солиқ ҳисоботларини тақдим этаётган, «Хавфни таҳлил қилиш» электрон тизимида ҳуқуқбузарлик содир этиш хавфи паст даражада таснифланган кичик ва ўрта бизнес субъектларининг фаолиятини ихтиёрий равишда тугатишда солиқ текшируви ўтказилмайди;
• «Аёллар дафтари» жамғармалари орқали тўланадиган бир марталик моддий ёрдамлар ўрнига давлат бюджети маблағлари ҳисобидан кам таъминланган оилалар учун назарда тутилган нафақалар тўланади. Бунда тегишли нафақаларни тайинлаш ва тўлаш учун 6 ой муддат давомида Камбағал оилалар реестридаги оилалар аъзоларининг бандлиги таъминланганлиги ҳолати инобатга олинмайди;
• спорт инфратузилмасидан самарали фойдаланишни ташкил этиш мақсадида спорт иншоотлари реестрини юритиш тартиби жорий этилади;
• 2025 йил 1 сентябрдан синов тариқасида сайёҳларга жойлаштириш воситаларини онлайн банд қилиш ва сайёҳлар томонидан баҳолаш, автобус, авиа ва темирйўл чипталари, маданий мерос объектлари, музейлар ва бошқа диққатга сазовор жойларга кириш чипталарини харид қилиш, халқаро ва миллий тўлов тизимлари орқали туристик хизматлар учун тўловларни амалга ошириш имконини берувчи платформа ишга туширилади;
• болалар мусиқа ва санъат мактабларининг белгиланган ўқув дастурларини тўлиқ якунлаган, 11-синфни тугатган умумий ўрта таълим тўғрисидаги шаҳодатномага эга бўлган битирувчиларга «Баркамол авлод» болалар мактабларида тўгарак раҳбари сифатида ишлаш ҳуқуқи берилади;
• давлат-хусусий шериклик асосида нодавлат мактабгача таълим ташкилотларини ташкил этиш тўғрисидаги битимлар Мактабгача таълимни бошқариш ахборот тизимида электрон шаклда тузилади;
• ички ишлар органлари профилактика катта инспектори лавозимларига фақат олий юридик маълумотга эга бўлган ходимлар тайинланади;
• ишсиз ва иш қидираётган шахслар буюртма асосида давлат ва нодавлат таълим ташкилотлари ҳамда иш берувчиларни жалб қилган ҳолда ўқитилади;
• Миграция агентлиги томонидан хорижий давлатнинг қонунчилик ҳужжатларини бузиши натижасида депортация қилинган, шунингдек, Ўзбекистоннинг халқаро нуфузига ва обрў-эътиборига салбий таъсир кўрсатувчи хатти-ҳаракатларни содир этган фуқароларга доир маълумотлар Миграция жараёнларига доир маълумотларнинг ягона электрон базаси орқали юритилади.