Ойга қулаши мумкин бўлган астероидни портлатиб юбориш таклиф қилинди

Расмий равишда, 2024 YR4 потенциал хавфли тоифага тўлиқ мос келмайди — у етарлича катта эмас. Унинг ўлчамлари 40 метрдан 90 метргача бўлиши тахмин қилинмоқда. Потенциал хавфли деб ҳисоблаш учун астероид ёки комета диаметри 100-150 метр бўлиши керак.

Шунга қарамай, у 2024 йил 27 декабрда аниқлангани, яъни Ердан деярли 829 000 километр ёки Ойдан икки баравар узоқ масофани босиб ўтганидан бери диққат билан кузатилмоқда. Маълум бўлишича, у Қуёш атрофида айланар экан, сайёра орбитасини ҳар тўрт йилда икки марта кесиб ўтади. Унинг Ерга навбатдаги яқинлашиши 2028 йил декабрида кутилмоқда, аммо бу ҳеч қандай хавф туғдирмайди — у анча узоқ масофадан ўтади.

Олимларни 2032 йилда 2024 YR4 билан «учрашув» анча хавотирга солмоқда. Дастлабки ҳисоб-китоблар ҳатто 2032 йил 22 декабрда унинг Ерга таъсир қилиш хавфини кўрсатган эди. Астероиднинг траекторияси кейинчалик аниқлаштирилган ва ҳозирда Ойга зарба бериш эҳтимоли анча юқори эканлигига ишонилади. Бир қарашда, бу енгилликдек туюлади, аммо яқинда NASA мутахассислари бу ҳам жиддий оқибатларга олиб келиши мумкинлигини билдирди. Лос-Аламос миллий лабораторияси ва бошқа Америка илмий ташкилотлари ҳамкасблари билан биргаликда улар ушбу мавзу бўйича ҳисоб-китобларни олиб борди ҳамда уларни arXiv.org препринтлар серверида мавжуд бўлган мақолада тақдим этди.

Тадқиқотчиларнинг тушунтиришича, бундай самовий жисмнинг Ой юзасига таъсири космосга катта миқдордаги бўлакларни учиради, уларнинг бир қисми бир неча кун ичида Ерга яқинлашиши мумкин. Ҳисоб-китобларга кўра, бу Ерга яқин сунъий йўлдошлар ва космик кемаларнинг, энг муҳими, бошқариладиган орбитал станцияларнинг йўқ қилиниши хавфини тахминан минг баробар оширади.

Шу сабабли, муҳандислар 2024 YR4'ни чуқур ўрганишни таклиф қилди. Қолаверса, уни йўқ қилиш яхшироқ, деган фикрни билдирди. Олимларнинг фикрича, разведка миссияси учун махсус зондни яратиш ва уни 2028 йилда жўнатиш энг мақбул вариантдир. Шунингдек, улар сайёралараро фазода фаолият юритаётган, ҳозирда хавфлироқ бўлган Апофисга учаётган OSIRIS-APEX каби ёки худди шу номдаги самовий жисмни ўрганиш учун мўлжалланган "Психея" зондидан фойдаланиш имкониятини ҳам кўриб чиқди. Охир-оқибат, улар қайта йўналтириш амалий натижа бермайди деган хулосага келди — зонд янги, режадан ташқари миссия учун етарли ёнилғига эга бўлмаслиги мумкин.

Қандай бўлмасин, 2024 YR4'ни ўрганиш биринчи навбатда унинг ўлчамини, массасини ва тузилишини аниқлаш учун зарур деб ҳисобланади, бу иккинчи савол учун муҳим: унинг Ойга тушишини қандай олдини олиш керак. Иккита вариант бор: астероидни хавфли траекториясидан чалғитиш учун уриб юбориш ёки ядро портлаши билан уни бутунлай йўқ қилиш. Биринчи усул 2022 йилда DART миссияси давомида муваффақиятли синовдан ўтказилди — зонд 170 метрлик Диморф астероиди билан атайлаб тўқнашиб кетди ва бу ажойиб натижаларни берди: узун вайроналар изи яратилди ва осмон жисми ҳатто шаклини ўзгартирди.

Бироқ, тадқиқотчилар 2024 YR4 билан бундай тажриба ўтказмасликни маслаҳат берди. Уларнинг тушунтиришича, кучсиз зарба уни буриб юбормайди, кучли зарба эса уни майда тошларга эмас, балки Ер томон йўналган жуда катта тошларга айлантириши мумкин.

Демак, уларнинг хулосаси шундай: уни метеороидлар парчасига айлантириш, яъни уни бир мегатонна тротил кучига эга бомба билан портлатиш яхшироқдир. Ҳисоб-китобларга кўра, у юзага тушмаслиги, балки астероиддан тўғри масофада — тахминан 85 метр масофада портлаши муҳим. Бундан ташқари, бу Ойга яқинлашишдан бир неча ой олдин содир бўлиши жуда муҳим, акс ҳолда одамлар худди у қулагандек таъсирни бошдан кечиради. Олимларнинг фикрича, портловчи мослама билан жиҳозланган космик кемани 2031 йил охиридан кечиктирмасдан учириш мантиқан тўғри бўлади.