Жанговар руҳ ва «эркакча стандартлар». Трамп ва Ҳегсет генераллар билан фавқулодда учрашувда нима ҳақида гапирди?

Йиғилишдан олдин оммавий ахборот воситалари ва биринчи навбатда генералларнинг ўзлари нима учун Пентагон зудлик билан юзлаб америкалик генераллар ва адмиралларни тўплашга қарор қилгани юзасидан тахминларини билдиришганди.

Юқори мартабали ҳарбийларга шошилинч равишда йиғилишга келиш буюрилган, у ерда нима ҳақида гап бориши тушунтирилмаганди. Бу эса уларда хавотир ва ҳатто ваҳима уйғотган.

Доналд Трамп Куантикода бўлиб ўтадиган учрашувда иштирок этишини 28 сентябр куни тасдиқлади. NBC News телеканалига берган интервюсида у бўлажак воқеани «ҳарбий жиҳатдан қандай ишлаётганимиз, қандай қилиб аъло формада бўлиш ва бошқа кўплаб ижобий нарсалар ҳақида суҳбатлар билан жуда ёқимли учрашув» деб атади.

АҚШ вице-президенти Жей Ди Вэнс Ҳегсет ва унинг генераллари учун юзма-юз учрашишда «ҳеч қандай ғайриоддий нарса йўқлиги»ни таъкидлаб, Куантикодаги йиғилишнинг ўзига хослиги ва аҳамиятини камайтиришга ҳаракат қилди.

НАТО ҳарбий қўмитаси раиси, италиялик генерал Жузеппе Каво Драгоне ўзининг 49 йиллик хизмати давомида ҳеч қачон бундай нарсани кўрмаганини таъкидлади, деб ёзади Associated Press.

Кун тартибисиз учрашув ва матбуотдаги назариялар

Фавқулодда учрашув ҳақида биринчи бўлиб Washington Post 25 сентябр куни хабар берди. Газета маълумотларига кўра, Ҳегсет 800 га яқин кишини, жумладан, ҳарбий можаролар ҳудудида хизмат қилаётган генералларни ҳам чақирган.

WP суҳбатдошларининг ҳеч бири АҚШ мудофаа вазири бир жойда шунча қўмондонларни тўплаган бундай вазиятларни эслай олмади. Баъзилар эса хавфсизлик борасида хавотир билдиришди.

Газета манбалари Ҳегсет хорижда, айниқса Осиё-Тинч океани минтақасида хизмат қилаётган қўмондонларни ҳам чақирганидан ҳайратда қолишган. «Бу ғалати», – деди WP суҳбатдошларидан бири стратегик жиҳатдан муҳим минтақа амалда ҳарбий қўмондонликсиз қолишини таъкидлаб.

Бироз вақт ўтгач Reuters агентлиги икки манбага таяниб, учрашув мавзуси армиянинг «жанговар руҳи» бўлиши мумкинлигини маълум қилди. Ўз навбатида, NBC ўз манбасига таяниб, йиғилишдан мақсад Пентагоннинг ютуқларини қайд этиш ва Ҳегсет бошчилигидаги вазирликнинг келажагини муҳокама қилиш эканини хабар қилди. Одатда бундай нарсалар қўмондонликка меморандумлар ёки хавфсиз алоқа каналлари орқали видеоконференция орқали хабар қилинади.

Аммо охир-оқибат манбалар ҳақ бўлиб чиқди: гап айнан «жанговар руҳ» ва Пентагон ютуқлари ҳақида кетаётган эди.

«Мафкуравий ахлатдан халос бўлиш»

Биринчи бўлиб Пентагон раҳбари Пит Ҳегсет сўзга чиқди ва биринчи навбатда олдинги маъмуриятга қаратилган танқидларини ёғдирди. У ҳарбий идора «сиёсий мослашувчанлик ва заҳарли мафкуравий ахлат билан заҳарлангани»ни таъкидлади.

«Бундан буён армияда аёллар кўйлагини кийган йигитлар бўлмайди... Энди иқлим ўзгаришига сиғиниш, гендер сафсаталари йўқ. Бу ахлатга чек қўйилди», – деди Ҳегсет саҳнадан туриб.

Шунингдек, у бундан буён армия ҳарбий хизматчилардан «энг юқори эркаклар стандарти»га мувофиқликни талаб қилишини айтди. Яъни, армияда ҳарбий хизмат ўтаётган ҳар бир киши жисмоний тайёргарлик бўйича «эркаклар стандарти» тестини 70 фоиздан юқори натижа билан топшириши керак.

«Пентагон ташқи кўриниш стандартларига риоя этилишини қатъий назорат қилади, ҳарбийлар жисмоний тайёргарлик тестидан 70 фоиздан юқори натижа билан ўтиши керак. Мен ўғлимнинг формада бўлмаган аскарлар билан бирга хизмат қилишини ёки эркаклар билан бир хил жисмоний стандартларга жавоб бера олмайдиган аёллар билан жанговар бўлинмада хизмат қилишини истамайман», – деди Пентагон раҳбари юқори мартабали офицерларга. «Стандартлар ягона, гендер жиҳатидан нейтрал ва юқори бўлиши керак», – деди у ўз баёнотига якун ясаб.

Аввалроқ Пит Ҳегсет аёл ҳарбий хизматчилар учун стандартлар сезиларли даражада пасайтирилганини бир неча бор таъкидлаган, лекин ўз сўзларига далил келтирмаган эди. Шу билан бирга, у аёлларнинг АҚШ армиясида хизмат қилишига қарши эмаслигини таъкидлади – агар улар жанговар вазифаларни бажаришда эркаклардан қолишмаса.

«Гап аёлларни ҳарбий хизматга қўймаслик ҳақида кетаётгани йўқ. Аёллар эплай олса, жуда яхши. Агар эплай олмаса, бу ҳам бор нарса. Агар бу ҳеч бир аёл баъзи жанговар вазифаларга мос келмаслигини англатадиган бўлса, шундай бўла қолсин», – деган у.

Бундан ташқари, Ҳегсет генералларни ҳам танқид қилди. «Пентагон йўлакларида бутун мамлакат ва дунё бўйлаб қуролли кучларга раҳбарлик қилаётган семиз генераллар ва адмиралларни кўриш мутлақо мақбул эмас. Бу чиройли кўринмайди. Бундан буён соқол, узун соч ва ўзини ифода этишнинг бошқа усулларига йўл қўйилмайди», – деди у ўз нутқи давомида тўлиқ сукунат сақланган зал қаршисида. Ҳегсет қўмондонлик таркиби бўйи ва вазни бўйича талабларга жавоб бериши ва текширувдан ўтиши кераклигини таъкидлади.

Ниҳоят, Пентагон раҳбари Пентагоннинг тенг имкониятларни таъминлаш дастури ва бош инспектор идораси фаолиятини қайта кўриб чиқаётганини маълум қилди. Охирги бўлим, Ҳегсетнинг фикрича, «мафкуравий қуролга айланган». Ҳегсет махфий операцияларни режалаштириш учун Signal чатидан фойдалангани аниқлангандан сўнг, айнан бош инспекторнинг идораси текширув ўтказганди.

Вазирликда тенг имкониятлар дастури ҳам қайта кўриб чиқилади. «Энди ҳеч қандай енгилтак шикоятлар, ҳеч қандай аноним шикоятлар, ҳеч қандай такрорий шикоятлар, ҳеч қандай обрўга путур етказиш, ҳеч қандай ҳуқуқий ноаниқлик, ҳеч қандай карера бузилиши, ҳеч қандай қайиқни чайқатиш бўлмайди», – деб ғазаб билан гапирди Ҳегсет. Шу билан бирга, у ирқчилик ва жинсий зўравонлик аввалгидек қонундан ташқари бўлиб қолишини таъкидлади.

«Энг ажалвор ва ҳукмрон армия»

Ҳегсетдан сўнг саҳнага АҚШ президенти кўтарилди.

Трамп бошиданоқ генералларга нисбатан анча қаттиққўл эди: «Кимга гапларим ёқмаса, зални тарк этиши мумкин. Лекин шу билан бирга хизматингиз ва келажагингиз билан хайрлашишга тўғри келади».

Президент, одатдагидек, энг кенг тарқалган мавзуларга тўхталди – Ғазо сектори, Байден маъмуриятининг хатолари, Украина, Путиндан ҳафсаласи пир бўлгани ва Медведевдан норозилиги ҳақида гапирди, можароларни ҳал қилгани учун яна бир бор тинчлик бўйича Нобел мукофотини талаб қилди.

Умуман олганда, унинг америкалик ҳарбий раҳбарларга мурожаати Пит Ҳегсетнинг тезисларини такрорлади.

Доналд Трампнинг сўзларига кўра, Америка армияси «сайёрадаги энг ажалвор ва ҳукмрон армия» бўлиши керак.

Пентагон раҳбари ортидан Трамп ҳам сиёсий тўғрилик тамойилларига ҳужум қилди. «Биз яна жисмоний тайёргарлик, қобилият, характер ва кучга урғу берамиз, чунки Америка армиясининг мақсади ҳеч кимнинг ҳис-туйғуларини ҳимоя қилиш эмас. У республикамизни ҳимоя қилишдир», – деди у.

Бундан ташқари, президент 2026 йилда ҳарбий эҳтиёжлар учун 1 триллион доллардан ортиқ маблағ сарфлашга ваъда берганини айтди. «Бу жуда катта пул. Умид қиламанки, сизларга маъқул бўлади», – деди у йиғилган ҳарбий бошлиқларга. У, шунингдек, унинг маъмурияти АҚШ ҳарбий-денгиз кучлари таркибини 19 та кемага оширишга ваъда берди, сувости кемалари, эсминецлар ва десант кемалари шулар жумласидан. Бироқ Трамп баъзи кемаларнинг ташқи кўриниши унга ёқмаслиги, «чиройли бўлмаган кема ҳеч кимга керак эмаслиги»ни ҳам қўшимча қилган.

Ҳегсет сингари, Трамп ҳам АҚШ мудофаа вазирлигини Уруш вазирлиги деб ўзгартириш ҳақидаги ўз қарорини олқишлади. Иккала маърузачи ҳам буни амалга оширилган факт сифатида тақдим этди, ҳолбуки брендни ўзгартириш учун ҳали Конгресснинг рухсати керак. Трампнинг айтишича, ном билан бирга ҳарбий идоранинг ўзига хослиги ҳам ўзгармоқда. У чиқишини ҳарбийларни мақташ билан тугатди: «Биз Қўшма Штатлар армиясимиз. Дунё кўрган энг яхши, энг довюрак, энг ботир армия».