Олтиндан қандай фойда олиш мумкин?

3 октябр ҳолатига кўра, 1 грамм олтин қуймасининг нархи 1 млн 552 минг сўмни ташкил этди. Нархлар бир ойнинг ўзида 10,8 фоизга, йил бошига нисбатан эса 38,7 фоизга қимматлади. Демак, олтин нафақат мамлакатлар учун, балки жисмоний шахслар учун ҳам даромад манбайи бўла олади. Шундай экан, қулай инвестиция воситаси бўлган олтин савдоси ҳақида ушбу мақолада батафсил тўхталамиз.

Даставвал олтин қуймалар ҳақида

Ўзбекистон Марказий банки оғирлиги 5, 10, 20 ва 50 грамм бўлган, 999,9 софликдаги олтин қуймаларни тижорат банклари орқали сотувга чиқариб келмоқда. Қуймалар махсус ҳимоя қадоқларида сотилади. Ушбу қадоқ сертификат вазифасини бажариб, ҳар бир қуйманинг серия рақами кўрсатилади, бу унинг асиллигини тасдиқлайди.

Олтин қуймалари банкларнинг айрим филиалларида сотилади. Етказиб бериш харажатлари ва банк фойдасини ҳисобга олиб, қуймалар нархи Марказий банк белгилаган нархдан фарқланиши мумкин.

Олтин қуймаларини сотиб олиш босқичлари

Қуймаларнинг жорий нархларини Марказий банк сайтидан билиб олиш мумкин. Сайтдан, шунингдек, қуймалар қайси банкда мавжудлигини рўйхатдан текшириш зарур.

Танланган банк филиалига бориб, шахсни тасдиқловчи ҳужжат асосида нақд ёки нақд пулсиз олтин қуймасини сотиб олиш мумкин. Тўловдан сўнг сертификатли ва муҳрланган олтин қуймаси тақдим этилади.

Қуймаларни сотиб олган инвестор унинг эгасига айланади ва уни уйда ёки банк ячейкасида (ижара ҳақи эвазига) сақлаши мумкин.

Қуймаларни сотиш

Олтин қуймаларни сотиш учун ҳам банкларга мурожаат қилиш мумкин. Банк сотиб олиш қийматини қуйма топширилган кундаги нархга ва банк томонидан қўлланиладиган чегирма фоизига қараб аниқлайди.

Агар қадоқ бутун бўлса, чегирма миқдори 1 фоиздан 4 фоизгача бўлиши мумкин. Қадоқ бузилган ёки техник талабга мос келмаса, чегирма янада юқори бўлади. Бундай ҳолатда банк олтинни қабул қилишдан олдин техник экспертиза ўтказади ва бу жараён 20 иш кунигача давом этади. Экспертиза харажатлари Марказий банк томонидан қопланади.

Фойда кафолатланмаган

Ҳар қандай инвестиция сингари, тиллага сармоя қилиш ҳам рискларга эга. Уни қисқа муддатли эмас, аввало узоқ муддатли сармоя сифатида кўриб чиқиш мақсадга мувофиқ.

Қисқа муддатда катта фойда кутаётганлар учун қуймалар унчалик даромадли бўлмаслиги мумкин. Олтин қуймалар, шунингдек, пассив даромад келтирмайди ва фақат сотилгандагина фойда беради.

Заргарлик буюмлари

Заргарлик буюмлари эстетик завқ, статус белгиси ёки коллекция воситаси бўлибгина қолмай, инвестиция воситаси ҳам. Чунки уларнинг нархи қимматбаҳо металл нархлари билан бирга ўсади.

Бугунги кунда кўпгина давлатларда энг аниқ – проба тизими қўлланилади. Унда 1000 проба – энг юқориси ҳисобланади ва шунга кўра, қимматбаҳо металл буюмлар уч хонали рақам билан тамғаланади.

Заргарлик буюмларида олтиннинг аниқ миқдорини мукаммал даражада таъминлаш қийин бўлгани сабабли ремедиум (нормадан йўл қўйиладиган четланиш) белгиланади. Масалан, олтин-кумуш, олтин-мис ва олтин-кумуш-мис қотишмаларида ремедиум 3 бирлик қилиб белгиланган. Яъни, агар олтин қотишмаси 583 проба бўлса, ундаги олтин миқдори 580–586 бирлик (58,0% – 58,6%) оралиғида бўлиши мумкин.

МДҲ мамлакатларида одатда 375, 500, 585, 750, 900, 916, 958 пробадаги олтиндан заргарлик буюмлари тайёрланади. Собиқ совет иттифоқида турли буюмлар ишлаб чиқаришда 583 пробали олтин ҳам ишлатилган.

Заргарлик буюмларнинг катта камчилиги бор – дизайн, ишлаб чиқариш мураккаблиги, ижара ва солиқлар туфайли олтиннинг ҳақиқий қийматига нисбатан анча катта устама қўшилади. Аммо сотишда кўпинча “лом” нархида сотишга тўғри келади – яъни фақат металлнинг массаси ва пробаси ҳисобга олинади.

Олтин қазиб олувчи компаниялар акцияларини сотиб олиш

Бунда акцияларнинг хариди ва сотуви онлайн бўлгани сабабли, жуда қулай. Акциялар баъзан олтиннинг ўзидан ҳам кўпроқ ўсиши мумкин. Дивидендлардан даромад олиш эҳтимоли бор. Лекин бу инвестиция тури олтиннинг ўзига эмас, балки уни қазиб олиш бизнесига киритилгани сабаб, олтин қимматлашса ҳам, акциялар арзонлашиши мумкин.

Ўзбекистонда ҳозирча олтин қазиб олувчи йирик корхоналар акциялари биржада йўқ. Инвесторлар хориждаги олтин қазиб олувчи компаниялар акцияларини Лондон, Ню-Йорк каби фонд биржаларидан брокерлар орқали сотиб олишлари мумкин.

Дунёдаги энг йирик олтин ишлаб чиқарувчилардан бири – Навоий кон-металлургия комбинати ҳам маҳаллий, ҳам халқаро бозорларда IPO ўтказиши кутиляпти. Бу – ушбу компания акциялари биржада эркин муомалада пайдо бўлишини англатади. Давлат НКМКнинг 10-15 фоиз акцияларини сотувга чиқариш ниятида.

Энг асосий жиҳат – олтин қазиб олувчи компаниялар акциялари билан савдо қилишдан аввал, ушбу соҳанинг билимини чуқур эгаллаш талаб этилади.

Инвестицион олтин тангалар

Инвестиция учун яна бир манба – бу эсдалик олтин тангалар ҳисобланади.  Ўзбекистон Марказий банки томонидан биринчи олтин ва кумуш эсдалик тангалар 1995 йилда зарб этила бошланди. Улар асосан мустақиллик байрамига, буюк алломалар номига, тарихий воқеаларга бағишланган эди.

Марказий банк томонидан 2021 йил Ўзбекистон Республикаси давлат мустақиллигининг 30 йиллигига бағишланган олтин ва кумушдан тайёрланган эсдалик тангалар сотувга чиқарилган.

Сотувга 2 хил дизайн ва ўлчовга эга бўлган жами 400 дона олтин тангалар чиқарилган бўлиб, уларнинг 200 донаси 15 грамм ва 200 донаси 20 грамм оғирликдаги тангалардир.

Шунингдек, оғирлиги 31,1 граммдан иборат 2 хил дизайндаги жами 2000 дона кумуш тангалар ҳам сотувга чиқарилган. Барча эсдалик тангалари 999,9 асиллик даражасига эга қимматбаҳо металлардан тайёрланган.

Эсдалик тангаларини сотиб олиш ва сотиш тартиби олтин қуймалари каби, бироқ бугунги кунда олтин ва кумушдан ясалган тангалар сотувда мавжуд эмас.

Онлайн савдо

Олтиндан даромад олишнинг замонавий йўлларидан яна бири бу – онлайн савдо. Заргарлик буюмлари ёки олтин сувенирларини Telegram, Instagram ёки эълонлар сайтларида ҳам сотиб олиш ёки сотиш мумкин. Устама нарх қўйиб фойда кўриш ва кенг аудиторияга тез чиқиш имкони бор. Аммо ишонч муаммоси ва қалбаки маҳсулотлар хавфи жуда юқори.