Soliqlarning bir qismi mahallalarda qoladi: «Mahalla budjeti» qanday ishlaydi? 

Prezidentning 27 dekabrdagi 458-sonli qaroriga muvofiq, 2023 yil 1 yanvardan mahallalarning mol-mulk va yer soliqlarining bir qismi mahallaning o‘zida qoladigan bo‘ldi.

Bu «Mahalla budjeti» tizimi orqali ishlaydi. Dastlabki bosqichda 14 hududdan bittadan (soliqlarni undirish ko‘rsatkichi past bo‘lgan) tumanda «Mahalla budjeti» tizimi huquqiy eksperiment tariqasida joriy etilishi belgilangan.  

Iqtisodiyot va moliya vazirligining tushuntirishicha, bir mahallaning o‘ziga xos xususiyatidan kelib chiqqan holda qo‘shimcha manbalarni izlash va ularning daromadlari bazasini kengaytirish orqali mahallalardagi mavjud muammolar bartaraf etiladi. 

Buning uchun «mahalla budjeti» tizimi tajriba tariqasida joriy etilgan tumanlarda bir mahallaning mol-mulk va yer solig‘i bo‘yicha undirilgan mablag‘larning 10 foizi har oyda keyingi oyning 10-sanasiga qadar tuman budjetlari orqali tegishli jamg‘armalarga yo‘naltiriladi. Keyingi bosqichda tizim asosida shakllantirilgan mablag‘lar hisobidan moliyalashtirilishi taklif etilayotgan va amalga oshirilgan tadbirlar to‘g‘risidagi ma’lumotlar «Ochiq budjet» axborot portaliga joylashtirib boriladi.  

Jamoatchilik fikri asosida shakllantirilgan takliflar ovoz berish yo‘li orqali saralab olinadi va ularga shakllantirilgan mablag‘lar yo‘naltiriladi.  

Amalga oshirilgan tadbirlardan kelib chiqib vazirlik va idoralar tomonidan huquqiy eksperiment natijalari tahlil qilinadi.

Shakllantirilgan mablag‘lar mahalla infratuzilmasini yaxshilash, mahallani obodonlashtirish, ijtimoiy himoya sohalariga yo‘naltiriladi.  

Masalan, huquqiy eksperiment tariqasida joriy etilgan Toshkent shahar Uchtepa tumanida joylashgan 60 ta mahallalarda 65 mingdan ziyod soliq to‘lovchilar bor. Bundan Degrez mahallasida 700 ta obekt bo‘lib, yillik hisoblangan mol-mulk solig‘i 513,1 mln so‘m, yil boshiga soliq qarzi esa 84,5 mln so‘mni tashkil etadi. Agar mahalla tomonidan mart oyida 100 mln so‘m undirilsa, ushbu summaning 10 foizi yoki 10 mln so‘mi 10 aprelga qadar Degrez mahalla jamg‘armasiga o‘tkaziladi. Degrez mahallasi esa 10 mln so‘m mablag‘ni bolalar maydonchasini ta’mirlash yoki kam ta’minlangan oilalarga ko‘mak uchun ajratishi mumkin.  

«Kambag‘allar kambag‘alligini his etaveradi»

2023 yildan joriy qilingan «Mahalla budjeti» tizimi haqida iqtisodchi Otabek Bakirov Kun.uz bilan suhbatda ayrim fikrlarni bildirgandi.  

«Toshkentdagi 1000ta odam yashaydigan mahallada mol-mulk yoki yer solig‘idan yiliga 200 mln so‘m, kichik yoki kambag‘al mahallalarda esa 5 mln so‘m yig‘iladi. Unda boy mahallalar o‘zining pulidan yanada o‘zini yaxshiroq his etadi, kambag‘al mahallalar yana ham o‘zining kambag‘alligini his etaveradi», – deydi u.  

Iqtisodchi umumiy qozonning nisbiy afzalligi boylardan ko‘proq, kambag‘allardan kamroq soliq olish va uni qayta taqsimlash orqali muvozanatni ta’minlash ekanini ta’kidlaydi.

«Agar boy mahallalarda soliqning 0,1 koeffitsiyentini qoldirib, kambag‘al mahallalarga yig‘gan solig‘idan tashqari boshqa joylardan olib bersak, bu boshqa masala», deya qo‘shimcha qilgandi Bakirov.