AQSh Yevropadan qo‘shinlarini olib ketsa, nima bo‘ladi? 

Yevropa davlatlari AQSh Yevropadan harbiy xizmatchilar va harbiy texnikani olib chiqib ketishi, shuningdek, Ukraina va umuman Yevropa xavfsizligining asosiy kafili rolidan voz kechishi mumkinligidan xavotirda.

Financial Times maqolasida aytilishicha, Yevropa davlatlari oldida bir nechta ustuvor vazifalar turibdi: mudofaa xarajatlarini oshirish, havo hujumidan mudofaani kuchaytirish, hozirda AQSh tomonidan taqdim etilayotgan logistika uskunalari va boshqa yordamchi texnikani almashtirish, shuningdek, Yevropa qo‘shinlarining jangovar tayyorgarligini oshirish va samarali yadroviy tiyib turishni qo‘llab-quvvatlash.

So‘nggi kunlarda Yevropada qayta qurollanish bo‘yicha munozaralar keskin faollashdi. Financial Times ma’lumotlariga ko‘ra, rasmiylar milliy harbiy budjetlarni qanday oshirish va qo‘shma mudofaa loyihalarini ta’minlash uchun yangi moliyaviy mexanizmlarni topishni muhokama qilmoqda.

Bunday loyihalar orasida jurnalistlar umumevropa havo hujumidan mudofaa qalqoni va transport tizimlari, jumladan, hozirda AQSh tomonidan taqdim etilayotgan samolyotlarni keltirishadi. Bundan tashqari, NATO vakillarining so‘zlariga ko‘ra, Yevropada uzoq masofali qurollar uchun o‘q-dorilar yetishmayapti.

Agar Yevropa kerakli resurslarni topa olsa, bu «o‘yin qoidalarini sezilarli darajada o‘zgartirish» bo‘ladi, deydi NATO bosh kotibining mudofaa investitsiyalari bo‘yicha sobiq yordamchisi Kamil Grand. Bunday holda, Yevropa AQSh yordamisiz deyarli barcha harbiy vazifalarni bajarishi mumkin bo‘lardi.

«Ular [AQSh]ni bejiz almashtirib bo‘lmaydigan ittifoqchi deb atashmaydi, — dedi nashrga Yevropa davlatlaridan birining tashqi ishlar vaziri. — Ularsiz biz hech qanday murakkab harbiy amaliyotlarni o‘tkaza olmaymiz, hatto oddiy vazifalarni ham hal qila olmaymiz».

Yevropa rasmiylarini xavotirga solayotgan savollardan biri — AQSh o‘z harbiylarini Yevropadan qisman yoki to‘liq olib chiqib ketsa, nima qilish kerak? Hozir Yevropaning bir qancha mamlakatlarida AQShning 90 ming harbiysi joylashtirilgan. Xususan, Financial Times bilan suhbatlashgan rasmiylar va tahlilchilar Tramp 2022 yilda Rossiya-Ukraina urushi boshlanganidan keyin AQSh Polsha, Ruminiya, Latviya, Litva va Estoniyaga yuborgan 20 ming amerikalik askarni olib chiqib ketishidan xavotirda.

Tramp Ukraina bo‘yicha ehtimoliy tinchlik kelishuvi doirasida AQShning barcha qo‘shinlarini Yevropadan olib chiqib ketmoqchi emasligini aytgandi. «Hech kim buni so‘ramayapti, shuning uchun biz buni qilishimiz kerak deb o‘ylamayman. Men bunday qilishni istamasdim. Ammo bu masala hech qachon ko‘tarilmagan», —  dedi AQSh prezidenti 18 fevral kuni Floridadagi Mar-a-Lagodagi qarorgohida jurnalistlar oldida chiqish qilarkan.

Nazariy jihatdan, Yevropa davlatlari hujum bo‘lgan taqdirda o‘z chegaralarini himoya qilish uchun yetarli qo‘shinlarga ega. Yevropa mamlakatlari armiyasida deyarli ikki million askar bor, shundan 1,3 millioni Yevropa Ittifoqi mamlakatlarida. Biroq, nashrning ta’kidlashicha, amalda bu qo‘shinlarning aksariyati pozitsiyalarga joylashtirishga tayyor emas. Jumladan, so‘nggi 80 yil ichida Yevropa armiyalari AQSh yordamiga shakllantirilgan va o‘qitilgan. Ushbu tizimni almashtirish uchun milliardlab yevro vaqt va xarajat talab etiladi. Bundan tashqari, Yevropa davlatlari o‘z qo‘shinlarini yetarli darajada jihozlay oladimi yoki yo‘qmi, bunisi ham noma’lum.

Ammo, katta ehtimol bilan, Yevropaning asosiy strategik muammosi — AQShning «yadroviy soyaboni»ning kelajagi va o‘zining taktik yadro quroliga ega emasligidir. Financial Times qayd etishicha, Yevropaning yadroviy kuchlari bo‘lgan Fransiya va Buyuk Britaniyada taxminan 515 ta yadroviy kallak mavjud, ammo bu asosan strategik qurollardir.

Agar AQSh Yevropani himoya qilishdan rasman bosh torsa, taktik yadro quroli yo‘qligi «tiyib turish tizimida bo‘shliq» yaratadi, bundan esa Rossiya foydalanishi mumkin, deyiladi maqolada.

Yevropaning «mudofaa mustaqilligi»ga intilishi 1950-yillarda, Yevropa mudofaa hamjamiyatini yaratish g‘oyasidan boshlanib, keyingi o‘n yilliklarda davom etgan. Bu urinishlarning barchasi muvaffaqiyatsizlikka uchradi, shundan keyin AQSh Yevropa mudofaasi bo‘yicha majburiyatlarni o‘z zimmasiga olishga tayyorligini bildirdi, deb yozadi Financial Times.

«Yevropa tafakkuri o‘zgarishi kerak, — degan jurnalistlarga Finlandiyaning sobiq prezidenti Sauli Niinistyo. — O‘z zaifligingizni ko‘rsatib qo‘ysangiz, urushdan qochib qutulolmaysiz».