Yevropa va Markaziy Osiyoda poliomiyelitga qarshi emlash qamrovi kamaydi - JSST xavotirda

O‘tgan yili Yevropada va Markaziy Osiyoda poliomiyelitga qarshi emlash qamrovi kamaydi, natijada taxminan 450 ming chaqaloq ushbu yuqumli kasallik oldida himoyasiz qoldi, deb xabar berdi Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti (JSST).

Poliomiyelit asab tizimini zararlab, og‘ir holatlarda falajga olib kelishi mumkin. Bir paytlar bu kasallik har yili butun dunyo bo‘ylab 350 minggacha bolani falaj qilardi, ammo ommaviy emlash kampaniyalari uni deyarli butunlay bartaraf etdi.

Yevropa kasalliklar oldini olish va nazorat qilish markazi (ECDC) poliovirus tarqalishining oldini olish uchun aholining kamida 90 foiz qismi emlangan bo‘lishi kerakligini tavsiya etadi.

Yevropada hozircha bu chegaradan yuqori daraja saqlanyapti. 2024 yilda JSSTning Yevropa mintaqasida (Yevropa va Markaziy Osiyodagi 53 davlat) poliomiyelitga qarshi emlash qamrovi 93 foizni tashkil etdi. Biroq bu 2017 yildan beri qayd etilgan eng past ko‘rsatkich bo‘lib, bolalarning odatiy emlanishida qo‘rqinchli pasayish fonida kuzatilmoqda.

Ayrim mamlakatlarda qamrov ancha past. Masalan, Ruminiyada o‘tgan yili poliovirusga qarshi uchinchi doza bilan emlash qamrovi 79 foizni tashkil etgan.

Mintaqada 2002 yildan beri (u poliomiyelitdan xoli deb e’lon qilingan paytdan) virusning muntazam tarqalishi qayd etilmagan, ammo JSST ta’kidlashicha, poliomiyelitni global bartaraf etish va Yevropaning poliomiyelitdan xoli maqomini saqlash borasidagi harakatlar hanuz qiyinchiliklarga duch kelmoqda.

2024 yil kuzidan buyon JSSTning Yevropa mintaqasiga kiruvchi olti mamlakatda — oxirgi marta 2025 yil sentabrda Germaniyada — kanalizatsiya suvlarida poliovirus aniqlangan. Boshqa mamlakatlar: Finlandiya, Isroil, Polsha, Ispaniya va Buyuk Britaniya.

Bu mamlakatlarda emlash darajasi yetarlicha yuqori bo‘lgani uchun poliomiyelit holatlari yoki virusning mahalliy tarqalishi aniqlanmadi. Biroq jamoat salomatligi mutaxassislari ogohlantirdi: emlanmagan aholi guruhlari qolgan joyda virus mustahkamlanish imkoniyatiga ega.

«Immunizatsiya qamrovidagi bo‘shliqlar bolalarni himoyasiz qoldiradi va o‘z mintaqamizda ham, uning chegaralaridan tashqarida ham sog‘liqni saqlash xavfsizligi uchun xatar tug‘diradi», — dedi JSSTning Yevropa byurosida sog‘liqni saqlash xavfsizligi va favqulodda vaziyatlar bo‘yicha yo‘nalish rahbari Igor Pereginets.

ECDC baholashiga ko‘ra, 2022–2023 yillarda bir-ikki yoshli bolalardan taxminan 600 ming nafari poliomiyelitga qarshi to‘liq emlash kursini olmagan bo‘lishi mumkin.

Poliovirus boshqa mamlakatlarda (avvalo Afg‘oniston va Pokiston, virus endemik bo‘lib qolgan yagona davlatlar) hanuz mavjud, shu bois virus holatlari Yevropaga «kirib kelishi» va emlanmaganlar orasida tarqalishi xavfi doimo saqlanadi.

JSST vakillari poliomiyelit bo‘yicha global nazoratni kuchaytirishga, emlash qamrovini oshirish bo‘yicha sa’y-harakatlarni faollashtirishga va virus aniqlanganda tezkor chora ko‘rishga chaqirdi.

«Poliomiyelit muntazam ravishda inson hayotiga tahdid solgan va sog‘liqni saqlash tizimlarini izdan chiqargan davrlarga qaytmasligimiz kerak», — dedi Pereginets.