OAV Andrey Yermak ishdan bo‘shatilishi tafsilotlarini hikoya qildi

28 noyabr kuni Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy mamlakatda o‘zidan keyingi eng nufuzli shaxs, prezident idorasi rahbari Andrey Yermakni iste’foga chiqardi. Yermak korrupsiyaga qarshi kurashuvchi organlar «Energoatom» davlat kompaniyasidagi o‘g‘irliklar ishi bo‘yicha tintuv o‘tkazishi ortidan lavozimini yo‘qotdi. Bu Ukraina jamiyati bir necha haftadan beri muhokama qilayotgan korrupsiya bo‘yicha shov-shuvli surishtiruvdir. Bu ishda ertami-kechmi Yermakning familiyasi ham paydo bo‘lishi haqida mish-mishlar tarqalgan va Zelenskiyga uni ishdan bo‘shatishni maslahat qilishgandi. Shunga qaramay, Zelenskiy Yermakni himoya qilishga harakat qildi – xususan, unga AQSh bilan tinchlik rejasi bo‘yicha muzokaralar olib borishni topshirdi. Tergovchilar Yermakning uyiga tintuv o‘tkazish uchun kelishganidan keyin esa uni himoya qilishning ortiq imkoni qolmagandi (garchi unga hozircha ayblov qo‘yilmagan bo‘lsa-da). «Ukrainskaya pravda» manbalari prezident ofisi rahbari ishdan bo‘shatilishi qanday kechganini aytib berishdi.

«Birinchi uni ishdan olishiga oxirigacha ishonmagan»

28 noyabr kuni, soat ertalabki olti atrofida, Kiyevdagi hukumat kvartaliga Korrupsiyaga qarshi kurashish milliy byurosi (NABU) va Korrupsiyaga qarshi ixtisoslashtirilgan prokuratura (SAP) xodimlari bo‘lgan uchta mashina kelgan. Ular Ukraina prezidenti ofisi rahbari Andrey Yermaknikida tintuv o‘tkazishi kerak edi. Kvartalga kirish qismidagi blokpostda turgan qo‘riqchilar avvaliga ularni xizmat guvohnomasi va tintuv haqidagi qarorni ko‘rsatishganiga qaramay, ichkariga qo‘ymagan – ammo keyin yo‘lni ochishga majbur bo‘lishgan. Yermakning kvartirasi sakkiz soatga yaqin vaqt davomida tintuv qilingan, u yerdagi bir necha telefon va noutbuklar musodara qilingan.

Tintuv haqidagi qarorda 21 noyabr sanasi ko‘rsatilgan. Ya’ni sud tintuv o‘tkazilishidan bir hafta oldin bunga sanksiya bergandi. Bu esa «Volodimir Zelenskiyda «nafaqat o‘zining eng yaqin yordamchisiga ehtimoliy savollar haqida ma’lumotlar, balki tergov harakatlari boshlanishidan oldin [uni ishdan bo‘shatish] uchun kamida bir hafta bo‘lgani»ni tasdiqlashi mumkin, deb yozadi «Ukrainskaya pravda».

Nashr ma’lumotiga ko‘ra, Zelenskiy oxirgi lahzagacha ikkilanishda davom etgan. O‘sha kuni soat to‘qqizlar atrofida, hali Yermaknikida tintuv davom etayotganida, prezident ofisiga bosh vazirning birinchi o‘rinbosari Mixail Fedorov, Ukraina xavfsizlik xizmati rahbari Vasiliy Malyuk, shuningdek Korrupsiyaga qarshi kurashish milliy byurosi hamda Korrupsiyaga qarshi ixtisoslashtirilgan prokuratura rahbarlar Semyon Krivonos va Oleksandr Klimenko kelishgan. «Zelenskiy mehmonlarni bir vaqtning o‘zida ikki jabhada, tashqi va ichki frontlardagi janglar alohida siyosiy arboblarga emas, balki mamlakat boshqaruviga tahdid solayotganini to‘satdan anglab yetgan odam kayfiyatida kutib olgan», – deya yozadi «Ukrainskaya pravda».

Zelenskiy go‘yoki korrupsiyaga qarshi kurashish organlarining prezident ofisi rahbariga bo‘lgan qiziqishi g‘arbda «xaos signali» sifatida qabul qilinmaydigan va Ukrainadagi tinchlik muzokaralariga putur yetkazmaydigan yechim topishni xohlagan. Fedorov Yermakni ishdan bo‘shatish kerak deb hisoblagan. «Ukrainskaya pravda» Malyukning pozitsiyasini keltirmagan, ammo so‘nggi paytlarda Yermak go‘yoki «Energoatom» ishi bo‘yicha surishtiruvlarning oldini olmagani va uni «himoya qilmagani» uchun Ukraina xavfsizlik xizmati boshlig‘ini ishdan bo‘shatmoqchi bo‘lgani qayd etilgan.

Zelenskiy huzuridagi majlis bir soat davom etgan. Shundan keyin Ukraina prezidenti vaziyat haqida o‘ylab ko‘rish uchun tanaffus qilgan. Bir necha soat o‘tib u Yermakning iste’fosi bo‘yicha ariza tayyorlashga topshiriq bergan.

«Ukrainskaya pravda»ning yozishicha, Yermakdan ishdan bo‘shash to‘g‘risida ariza yozish so‘ralganida, u prezident oldida «yarim soat davomida haqoratlar, ta’nalar va ayblovlar bilan jazavaga tushgan».

«Yermak oxirgi daqiqagacha Birinchi [Zelenskiy] uni ishdan olishiga ishonmasdi. Yana shunday tarzda – fakt qarshisiga qo‘ygan holda. Aytishlaricha, u prezident ham undan voz kechganiga chiday olmagan», – degan Yermakka yaqin bo‘lgan manba.

«Iste’fo muqarrar reallikka aylangandi. U barchani o‘ziga qarshi qilib qo‘ygandi»

«Ukrainskaya pravda» nashri Yermak uzoq vaqt davomida hokimiyatdagi asosiy lavozimlarga «o‘z odamlari»ni qo‘yishga harakat qilgani – bu, shubhasiz, o‘z siyosiy ta’sirini mustahkamlash yoki kengaytirishga urinish bo‘lganini ta’kidlagan. Ammo hal qiluvchi pallada uning o‘z odamlari uni himoya qilmadi. Xususan, prezident ofisi rahbari o‘rinbosari Oleg Tatarov Yermakni ishdan bo‘shatishni yoqlab chiqqan – u kuch ishlatar tuzilmalarni nazorat qiladi. U korrupsiya mojarolariga aralashib qolganiga qaramay, besh yil davomida Yermakning o‘rinbosari lavozimini saqlab qolayotgandi.

Oliy Rada spikeri Ruslan Stefanchuk va mudofaa vaziri Denis Shmigal ham ham Yermakni ishdan bo‘shatish taklifini bergan. Oq uy vakillari ham bir necha oydan buyon matbuotdagi keskin anonim sharhlar orqali uni almashtirish zarurligiga shama qilib kelayotgandi.

«[Zelenskiy oxir-oqibat] bundan [Yermakning iste’fosidan] qochib qutulib bo‘lmasligini tushunib yetdi. Va buni hamma qo‘llab-quvvatlayotgandi – xalq deputatlari, xavfsizlik kuchlari va jamoatchilikdan tortib asosiy xalqaro hamkorlargacha. Bu mamlakatdagi ko‘plab asosiy institutlar va muhim jarayonlarni perezagruzka qilish uchun davlat tomonidan zarur bo‘lgan qarorga aylandi», – deydi «Ukrainskaya pravda» suhbatdoshlaridan biri.

Nashr ma’lumotlariga ko‘ra, «davlat boshqaruvidagi yuqori bo‘g‘inlar»ning ayrim vakillari hatto maxfiy chat tashkil etib, u yerda Yermakni lavozimdan olishga urinishlarni muvofiqlashtirishgan. «[Uning] iste’fosi allaqachon muqarrar reallik bo‘lib ulgurdi. U shunchaki barchani o‘ziga qarshi birlashtirib qo‘ydi», – degan chatda bo‘lganlardan biri.

Yermak ishdan bo‘shatilganidan keyin chatda shunday xabar paydo bo‘ladi: «Hech narsa shanba kuni prezident kabinetida olingan fotosuratlarda uning o‘ng tomonidagi stul bo‘sh turganichalik quvonchli emas». «Ukrainskaya pravda» manbasi bu chat tarixida eng ko‘p layk olgan xabar bo‘lganini aytib hazillashgan.

«Zelenskiyga muammo tug‘dirmoqchi emasman: men frontga ketaman»

Tintuvdan keyin Yermakka hech qanday ayblov e’lon qilinmadi. Ammo bu faqat vaqt masalasi, deya ishonch bilan gapiradi «Ukrainskaya pravda» manbalari.

Yermakning o‘zi frontga yo‘l olishini aytgan: «Men halol va vijdonli odamman. 2022 yil 24 fevraldan beri Kiyevda qolganimga qaramay, meni sharmanda qilishdi va qadr-qimmatimni himoya qilishmadi. Shuning uchun men Zelenskiyga muammo tug‘dirmoqchi emasman: men frontga ketaman. Sha’nimga yog‘dirilgan ifloslik meni g‘azablantiradi, haqiqatni biladiganlar tomonidan qo‘llab-quvvatlov yo‘qligi esa yanada ko‘proq g‘azablantiradi», – degan u The New York Post muxbiriga.

Garchi bu so‘zlarida Zelenskiydan ranjigani sezilib turgan bo‘lsa-da, Financial Times bilan suhbatda Yermak undan xafa emasligini aytdi: «U bu ishga qadar mening do‘stim edi va men uni bundan keyin ham yodda tutaman».

Agar Yermakka nisbatan jinoiy ish ochiladigan bo‘lsa, armiyadagi xizmat uni bundan himoya qilolmaydi. Shu tufayli frontga ketish va’dasiga shunchaki vaziyatni tuzatishga urinish sifatida qarash mumkin. Yermak aynan qayerda xizma qilmoqchi ekani, hozircha noma’lum. Jurnalist va siyosatchi Tatyana Chernovol uni dron operatorlari vzvodiga qabul qilishga tayyor ekanini aytgan: «O‘tmishi yo‘q oddiy jangchi bo‘ladi».

Zelenskiy endi o‘z ofisiga yangi rahbar tayinlashi kerak bo‘ladi. «Yermak bilan xayrlashish shunchaki prezident ofisidagi kosmetik ta’mirlashmi yoki hokimiyat tizimini kapital qayta qurishga tayyorgarlikmi, bu qaysi nomzod tanlanishiga qarab aniq bo‘ladi», – deya yozadi «Ukrainskaya pravda».

Manba ma’lumotiga ko‘ra, ehtimoliy nomzodlar orasida bosh vazirning birinchi o‘rinbosari va raqamli transformatsiya vaziri Mixail Fedorov, mudofaa vaziri Denis Shmigal, prezident ofisi rahbarining harbiy masalalar bo‘yicha o‘rinbosari Pavel Palisa hamda tashqi ishlar vazirining birinchi o‘rinbosari Sergey Kislitsa kabi nomlar bor.

Ukrainaning AQSh bilan muzokaralar uchun delegatsiyasiga Yermak o‘rniga Milliy xavfsizlik va mudofaa kengashi rahbari Rustem Umerov rahbarlik qildi – uning familiyasi ham «Energoatom»dagi korrupsiya ishi bo‘yicha materiallarda tilga olingandi. Umerov bu ishda guvoh sifatida ko‘rsatma bergan.