Ўзбекистоннинг давлат қарзи 43 млрд доллардан ошди. Бу пуллар нимага ишлатилган?

2025 йилнинг 1 июл ҳолатига Ўзбекистоннинг давлат қарзи 43 млрд 376 млн долларни ташкил этди. Бу ҳақда Иқтисодиёт ва молия вазирлиги маълум қилди.

Давлат қарзининг 36,41 млрд долларини – ташқи қарз, 6,96 млрд долларини эса ички қарз ташкил этган.

Давлат қарзи ўтган йилнинг мос даврига нисбатан 6 млрд 135 млн долларга кўпайган. ЯИМга нисбатан улуши ҳам 1,8 фоизга ошиб, 32,4 фоиздан 34,2 фоизга етган.

Таққослаш учун, 2024 йилнинг 1 июл ҳолатига давлат қарзи 37 млрд 241 млн долларни ташкил этган. Бир йил ичида ушбу кўрсаткич 16,5 фоизга ошган.

Жалб қилинган қарз маблағлари нимага ишлатилган?

Ҳисобот даври якунига кўра, жами давлат ташқи қарзининг 47 фоизи (16,9 млрд доллар) бюджетни қўллаб-қувватлашга, 16 фоизи (5,9 млрд доллар) ёқилғи-энергетика соҳасига, 9 фоизи қишлоқ ва сув хўжалигига (3,1 млрд доллар), 8 фоизи (2,9 млрд доллар) транспорт ва транспорт инфратузилмасига, 8 фоизи уй-жой коммунал хўжалигига (3 млрд доллар) йўналтирилган.

Ўзбекистон кимлардан қарз олган?

1 июль ҳолатига давлат ташқи қарзининг кредиторлар кесимида тақсимланиши қуйидагича:

• Жаҳон банки — 7,8 млрд доллар;
• Осиё тараққиёт банки — 7,4 млрд доллар;
• Халқаро инвесторлар (халқаро евробондлар) — 5,7 млрд доллар;
• Хитой молия ташкилотлари – 3,8 млрд доллар;
• Япония молия ташкилотлари — 3,2 млрд доллар;
• Осиё инфратузилма инвестициялари банки — 1,7 млрд доллар;
• Франция молия ташкилотлари – 1,1 млрд доллар;
• Ислом тараққиёт банки — 935 млн доллар;
• Корея молия ташкилотлари — 750 млн доллар;
• Халқаро валюта жамғармаси — 642 млн доллар;
• Германия давлат банки — 481 млн доллар;
• Европа тикланиш ва тараққиёт банки — 401 млн доллар;
• Бошқа молиявий ташкилотлар — 2,5 млрд доллар.

Аввалроқ, Иқтисодиёт ва молия вазири Жамшид Қўчқоров ташқи қарз масаласи кўп муҳокамаларга сабаб бўлаётганини айтиб, бу масалага қуйидагича изоҳ берганди.

“Давлат қарзи ижтимоий тармоқларда муҳокама бўляпти. Ўсиб бораётган иқтисодиётимиз кўп маблағга муҳтож. Ташқи инвестициялар, ДХШ асосидаги лойиҳалардан ҳам маблағлар кириб келяпти. Давлат вазифаларини бажариш билан боғлиқ харажатлар, ичимлик сув, йўл, инфраструктура, шунингдек, мудофаа қобилияти, чегараларимиз хавфсизлигини таъминлаш билан боғлиқ харажатларнинг бир қисмини ташқи қарз эвазига қоплашга тўғри келади. Ўзбекистоннинг исталган энг чекка ҳудудларида ҳам уй-жойларни тадбиркорлар қуряпти. Тадбиркорларда одамлар ипотека олиб, уйни сотиб олади, деган ишонч бор. Ипотека муддати узоқ ва банкларни ипотека билан қоплаш маблағлари ҳам чет элдан олиб келинади. Бу ташқи қарз маблағларимиз ошишига олиб келади”, – деганди вазир.

Эслатиб ўтамиз, 2025 йилда жалб қилинадиган ташқи қарзнинг чекланган ҳажми 5,5 млрд доллар бўлиши кутиляпти. Шундан 3 млрд доллари давлат бюджети тақчиллигини молиялаштириш учун, қолган қисми эса инвестиция лойиҳаларига йўналтирилади.

Умумий ташқи қарз 70 млрд долларга яқинлашди

Ўзбекистон Марказий банки маълумотларига кўра, 2025 йилнинг дастлабки чорагида Ўзбекистон умумий ташқи қарзи 68,4 млрд долларни ташкил қилиб, 4,3 млрд долларга ошган. Бунда давлат ташқи қарзи 35,8 млрд доллар (+1,9 млрд), корпоратив ташқи қарз эса 32,6 млрд долларга (+2,4 млрд) тенг бўлган. Чораклик жорий операциялар ҳисобининг манфий сальдоси эса 160,7 млн долларгача (йиллик нисбатда 13 баробарга) қисқаргани хабар қилинганди.