АҚШ Тайванга энг йирик қурол-яроғ пакети етказиб беришни режалаштирмоқда

Тайбэйдаги ҳукумат маълумотига кўра, АҚШ президенти Доналд Трамп маъмурияти Тайванга 11,1 млрд доллар суммасига тенг қурол-яроғ пакетини сотишни маъқуллаган. Тайван ҳукумати 18 декабр, пайшанба куни билдиришича, пакет таркибига HIMARS реактив ялпи ўт очиш тизимлари, Javelin танкка қарши ракеталари, Altius учувчисиз аппаратлари (дронлар), гаубицалар ва бошқа ускуналар учун эҳтиёт қисмлар ҳамда бутловчи деталлар киритилган.

Тайбэйда, шунингдек, бу — Трампнинг иккинчи президентлик муддати бошланганидан бери Тайванга мўлжалланган қурол-яроғнинг иккинчи партияси экани таъкидланди. Мамлакат Ташқи ишлар вазирлигига кўра, бу Вашингтоннинг Тайван хавфсизлигига қатъий содиқлигини кўрсатади. Баёнотда пакет ҳозир Конгрессда кўриб чиқилаётгани, Конгресс эса битимни блоклаши ёки ўзгартириши мумкинлиги қайд этилган.

Reuters таъкидлашича, бу АҚШ Тайванга етказиб беришни режалаштираётган рекорд миқдордаги қурол-яроғ партиясидир. Бу эълон Хитой Тайванга нисбатан ҳарбий ва дипломатик босимни кучайтираётган бир пайтда янгради: Пекин Тайванни ўзининг “исёнкор провинцияси” деб ҳисоблайди ва куч ишлатиш билан таҳдид қилади. Ноябр ойида АҚШ Тайванга 330 млн долларлик ҳарбий ёрдам пакети беришга ваъда қилган эди — унга қирувчи самолётлар ҳамда ҳарбий-транспорт самолётлари учун эҳтиёт қисмлар ва бутловчи деталлар кирган.

Шу орада Пекин Тайванга қурол сотиш режаларини танқид қилди. Хитой ТИВ баёнотига кўра, бу қадам Хитой ва АҚШ ўртасидаги дипломатик келишувларни бузади, ХХРнинг суверенитети, хавфсизлиги ва ҳудудий яхлитлигига жиддий зарар етказади ҳамда минтақавий барқарорликни издан чиқаради.

Аҳолиси тахминан 23 млн киши бўлган Тайван — қисман тан олинган демократик давлат. Расмий Пекин уни “исёнкор провинция” деб ҳисоблайди ва Хитой Халқ Республикаси ҳудудининг бир қисми деб билади. Орол ҳокимияти Пекин 1980-йиллардан бери илгари суриб келаётган “бир мамлакат — икки тизим” моделини рад этади. Сўнгги йилларда Хитой орол соҳиллари яқинида кўп марта йирик ҳарбий машқлар ўтказган, бир қатор ҳарбий таҳлилчилар буни эҳтимолий ҳужум “репетицияси” деб баҳолаган. Тайванни материк Хитойдан ажратиб турувчи бўғоз орқали бошқа мамлакатларнинг ҳарбий кемалари ўтиши Пекинда провокация сифатида қабул қилинади.

ХХР раиси Си Жинпинг Тайванни материк Хитой билан “қайта бирлаштириш” ҳақида бир неча бор гапирган ва Пекиннинг орол устидан суверенитет ўрнатиши учун муддат сифатида 2027 йилни атаган. Трампнинг иккинчи президентлик муддати эса 2029 йил бошида тугаши керак.

Вашингтон Тайван мустақиллигини тан олмайди ва Тайбэй билан дипломатик муносабатларга эга эмас. Шунга қарамай, АҚШ 1979 йилда қабул қилинган “Тайван билан муносабатлар тўғрисида”ги қонун доирасида оролга қурол сотади. Бу ҳужжат ўзини ҳимоя қилиш учун қурол-яроғ етказиб беришни назарда тутади.