Saudiya arabistonilik jurnalist Jamol Qoshiqchi 2 oktabr kuni o‘z mamlakatining Turkiya poytaxti Anqara shahridagi konsulxonasiga kirganidan keyin izsiz g‘oyib bo‘lgan. «Aqlli soat» jumboqqa yechim topishi mumkin.
Foto: shaxsiy arxiv
Jamol Qoshiqchi Saudiya Arabistoni siyosatini tanqid qilgan va The Washington Post uchun maqolalar yozgan
2017 yilning iyulida Jamol Qoshiqchi shahzoda Muhammad ibn Salmon so‘z erkinligini cheklash harakatlarini boshlashi fonida qamoqqa tushishdan qo‘rqib, Saudiya Arabistonini tark etgan.
«Biz siz bilan gaplashib turgan pallalarda saudiyalik ziyolilar va jurnalistlar qamoqqa olinmoqda. Bugungi kunda u yerda hech kim islohotlarni tanqid qilishga haqli emas», degandi jurnalist.
U keyingi vaqtlarda Virjiniyada hamda Istanbulda yashab keldi. U shuningdek, Londonda ham ko‘p vaqt o‘tkazgan. U AQSh rezidenti hisoblanadi.
Saudiyalik jurnalist o‘z faoliyati davomida SSSRning Afg‘onistonga qo‘shin kiritishi va Usama bin Lodinning tarixini yoritgan. U ma'lum davrda saudiyalik amaldorlarga maslahatchilik ham qilgan, ammo siyosiy qarashlari tufayli davlat lavozimini tark etib, «Al-Vatan» gazetasida bosh muharrir bo‘lib ishlab, davlat amaldorlari qoralangan ultrakonservativ materiallarini nashr etgan.
59 yoshli Qoshiqchi keyingi vaqtlarda Amerikaning The Washington Post gazetasidagi kolonkasi orqali tanilgandi. Nashrdagi oxirgi materiallaridan birida u «Saudiya Arabistonidagi qatag‘on chidab bo‘lmas darajaga yetgani» haqida yozgandi. U G‘arbning boshqa nashrlari uchun ham Saudiya Arabistoni siyosati haqida sharhlar berardi. 4 oktabr kuni, uning yo‘qolib qolishi haqidagi xabardan ikki kun o‘tib The Washington Post publitsistini qo‘llab-quvvatlagan holda, uning kolonkasi joyini bo‘sh holda nashr etdi. «Yo‘qolgan ovoz» maqolasi nashrning bosma va elektron versiyalaridagi «Fikrlar» bo‘limida juma kuni paydo bo‘ldi.
«Yuqorida Jamol Qoshiqchining so‘zlari aks ettirilgan bo‘lishi kerak edi. U ikki kundan beri, Saudiya Arabistonining Istanbuldagi konsulxonasiga kirib ketganidan buyon izsiz g‘oyib bo‘lgan»
Jurnalist o‘z mamlakati konsulxonasiga kirgan va qaytib uni hech kim ko‘rmagan
2 oktabr kuni Jamol Qoshiqchi Saudiya Arabistonining Istanbul shahridagi bosh konsulxonasiga kelgandi. U bu yerga Saudiya Arabistonida yashaydigan birinchi xotini bilan ajrashgani haqidagi hujjatni rasmiylashtirish uchun kelgandi. Jurnalist Turkiyada qallig‘i Hadicha Dengiz bilan yangi nikohini rasmiylashtirishi uchun ana shu hujjat kerak bo‘lgan. Konsulxonadagi uchrashuv soat 13:30ga belgilangan, Qoshiqchi u yerga soat 13:14da kelgan. Jurnalistning qallig‘iga u yerga kirishga ruxsat berishmagan va u tashqarida 5 soat kutib o‘tirgan. Shundan so‘ng jurnalistni hech kim ko‘rmagan. Kuzatuv kameralarida faqatgina uning ichkariga kirgani qayd etilgan.
Qoshiqchi konsulxonaga kirib ketayotgani tasvirlangan kadr. The New York Times nashri talqiniga ko‘ra, u oradan ikki soat vaqt o‘tib o‘ldirilgan
Saudiya Arabistoni hukumati Qoshiqchi yo‘qolib qolganini tasdiqlamoqda. Saudiyalik mulozimlar Jamol Qoshiqchi konsulxonani tark etganini ta'kidlashmoqda, ammo uning chiqib ketgani tasvirlangan videoyozuvni taqdim etmayapti.
Turkiya Saudiya Arabistoni razvedkasini ayblamoqda. 10 oktabr kuni Daily Sabah gazetasi Jamol Qoshiqchi yo‘qolgan kuni Turkiyaga Saudiya Arabistonidan 15 kishi kelgani va ular konsulxona yaqinidagi mehmonxonaga joylashishgani haqida yozdi. Ularning barchasi o‘sha kuni kechqurun mamlakatni tark etishgan. Gazeta isbot sifatida saudiyalik ehtimoliy «agentlar» fotosuratini taqdim etgan. Bi-bi-si nashrida suratdagi kishilardan biri Saudiya razvedkasining sobiq polkovnigi deb qayd etilgan.
O‘z nomini oshkor etishni istamagan yuqori martabali amaldorning The New York Times nashriga aytishicha, jurnalist ichkarida o‘ldirilgan va uning tanasi bo‘laklarga ajratilib, Turkiya hududidan olib ketilgan. Uning tanasini haligacha topishgani yo‘q.
OAV ma'lumotiga ko‘ra, jurnalist qiynoq va qotillik sahnalarini Apple Watch soatiga yozib qoldirgan
Turkiyaning Sabah gazetasi (hukumatparast nashrligi bilan ma'lum) huquqni muhofaza qilish organidagi manbalariga tayanib ma'lum qilishicha, Qoshiqchi konsullik binosiga kirishidan oldin qaylig‘iga iPhone’ini qoldirgan va Apple Watch soatini audiooyozuv rejimiga qo‘ygan. Hadicha Dengiz xonim smartfon «jurnalistning qo‘lidagi Apple Watch bilan sinxronlashgani»ni ma'lum qilmoqda.
Nashrning yozishicha, olingan materiallar shuni ko‘rsatmoqdaki, Qoshiqchini qiynoqlar vositasida so‘roq qilishgan va keyin o‘ldirishgan. Ammo Apple Watch barchasini uzatib bera olmagan: saudiyalik agentlar audioyozuvlarni o‘chirib yuborishgan.
Qayd etilishicha, Saudiya razvedkasi xodimlari o‘ldirilgan jurnalistning barmoq izlari orqali soatning blokini buzib kirishgan. Ular barcha fayllarni o‘chira olishmagan: iPhone’ga avtomatik ravishda uzatilgan ma'lumotlar Apple iCloud’ga yuklangan. Saqlanib qolgan yozuvlar o‘rganib chiqilganidan keyin qotillik sodir etilgani tasdiqlangan.
Hadicha Dengiz tergovchilarga barcha ma'lumotlarni yetkazgan. Turkiya hukumatiga berilgan ma'lumotlarda konsulxonadagi jarayon audiosi va videoyozuvlari bor-yo‘qligi tasdiqlanmagan.
Turkiya tomoni talqini ayrim savollarni tug‘diradi
Qoshiqchi qanday qilib Apple Watch orqali ma'lumotlarni yetkazgani noma'lum
Ichkarida qiyin ahvolda qolgan Qoshiqchi qanday qilib audioyozuvlarni qallig‘ining qo‘lidagi iPhone va v iCloud’ga uzatgani ma'lum emas. Turkiyada Apple Watch uyali aloqani qo‘llab-quvvatlamaydi.
Apple Insider taxminiga ko‘ra, ma'lumotlar iPhone orqali bulutli xizmatga ulangan yoki Wi-Fi orqali: ikkinchi variant nisbatan ishonchsizroq, konsulxona hududida buning imkoniyati deyarli yo‘q.
Apple Watch bilan iPhone bog‘lanishi uchun masofa uzoq bo‘lmaganmi?
IT-ekspertlari soat iCloud’ga ma'lumot yetkazib berishiga shubha tug‘diruvchi qator omillarni keltirishgan. Masalan, Apple Watch Bluetooth orqali iPhone bilan bog‘lana olishi uchun masofa 15 metrdan ko‘p bo‘lmasligi kerak. Agar soat va smartfon Wi-Fi orqali ulangan bo‘lsa, masofaning ahamiyati bo‘lmaydi, ammo bu variant Qoshiqchi va Dengizning vaziyatiga mos kelishi amri mahol.
Saudiya razvedkasi Apple Watch’ni qanday ochgan bo‘lishi mumkin?
Sabah nashri saudiyalik agentlar soatni o‘ldirilgan jurnalistning barmoqlari yordamida ochganini yozgan. Ammo Apple Watch’da bunday funksiya yo‘q. Faqat Dengiz xonimdagi telefon olib qo‘yilgan holatdagina buning imkoni bo‘lgan, ammo bu versiya yuqoridagilariga mos kelmaydi.
Qoshiqchi qanday ilovadan foydalangani ma'lum emas
Turkiya nashrlari materiallarida Jamol Qoshiqchi Apple Watch orqali diktofon yozuvi amalga oshirish uchun qanday ilovadan foydalangani keltirilmagan. Uning qo‘lida qanday modeldagi soat bo‘lgani ham hozircha aniq emas.
