Afg‘oniston: Toliblar seriallarda ayollarni ko‘rsatishni taqiqladi

E'lon qilingan ko‘rsatmalarda ayol suxandonlarning boshi qay darajada yopiq bo‘lishi – ro‘mol faqat sochni yopishi kerakmi yoki ko‘zdan boshqa yuzning barcha qismi yopiq bo‘lishi kerakligi bo‘yicha aniqlik kiritilmagan.

Afg‘onistondagi jurnalistlar vakili bo‘lgan tashkilot a'zosi Xo‘jatulla Mujaddedi yangi cheklovlar e'lon qilinishi kutilmagan hol bo‘lgani, qoidalarning o‘zi esa noaniq ekanini aytgan. U BBC bilan suhbatda aytishicha, agar telekompaniyalar mazkur talablarni bajarishga majbur bo‘lsa, ularning ayrimlari yopilishiga to‘g‘ri keladi.

Gap shundaki, afg‘on telekanallari hozirda bosh rollarni ayollar o‘ynaydigan xorij seriallarini namoyish etadi.

Toliblar tomonidan tashkil etilgan Ezgulikni targ‘ib qilish va illatlarni yo‘qotish vazirligi (bu idora yangi hukumatda Ayollar ishlar vazirligi o‘rnini egalladi) teleradiokompaniyalar uchun 8ta qoidani belgiladi. Tolo News telekompaniyasi jurnalisti ko‘rsatma nusxasini o‘z tvitterida e'lon qilgan.

Hujjatga ko‘ra, qoidalar quyidagilardan iborat:

1. Telekanallar shariat tamoyillari va afg‘on qadriyatlariga zid keluvchi filmlarni namoyish etmasligi kerak;
2. Afg‘on jamiyatida xorij madaniyati va an'analarini targ‘ib etuvchi hamda axloqsizlik tarqalishiga olib keluvchi afg‘on va xorij filmlari namoyishi taqiqlanadi;
3. Hazil va ko‘ngilochar dasturlar hech kimni kamsitishi yoki haqorat qilmasligi kerak;
4. Diniy marosimlar va inson qadr-qimmatini haqorat qiluvchi seriallarni namoyish etish taqiqlanadi;
5. Erkak va ayollar tanasining intim qismlarini aks ettiruvchi video yoki filmlarni efirda ko‘rsatish mumkin emas;
6. Ayol jurnalistlar ekranda ko‘ringanida hijobda bo‘lishlari kerak;
7. Ayol aktyorlar ishtirokidagi serial va shunga o‘xshash dasturlarni namoyish etish taqiqlanadi;
8. Payg‘ambar va uning sahobalari suratlari aks etgan seriallar taqiqlanadi.

Toliblar hukumatga kelgach, ishlaydigan ayollar va maktab hamda universitetlarda o‘qiydigan qizlar huquqlari sezilarli darajada cheklandi. Toliblar ularga uyda qolishni buyurdi. Bu esa Afg‘onistonni o‘z aholisining yarmiga ta'lim olish va ishlashga ruxsat bermaydigan dunyodagi yagona mamlakatga aylantirdi.

«Vaqtinchalik taqiq»

Toliblar bu qaror vaqtinchalik ekani va birinchi navbatda ayollar xavfsizligini ta'minlashga qaratilganiga ishontirgandi. Biroq vaziyat hozirgacha o‘zgargani yo‘q. Toliblar qizlarga boshlang‘ich maktabga qaytishga ruxsat berishdi, biroq qolgan ayollar uchun uyda qolish va ko‘chaga faqat erkak kishi hamrohligida, tananing barcha qismini yopgan holda chiqish haqidagi ko‘rsatma toliblar hukumatga kelgan joriy yil avgust oyidan beri o‘z kuchida qolmoqda.

Toliblarning avvalgi hukmronlik davrida, 1990-yillarda Afg‘onistonda bundan-da qat'iyroq taqiqlar amalda edi. Ayollar o‘qiy olmas va ishlay olmasdi. Televideniyega esa ruxsat bo‘lmagan. Mamlakatda faqat bitta «Shariat ovozi» radiostansiyasi bo‘lib, targ‘ibot va diniy dasturlarni uzatar edi. Uyda televizori bor odamlarni topib, jazolashar, apparat esa sindirib tashlanardi. Uyidan videomagnitifon chiqqanlarni omma oldida kaltaklash holatlari kuzatilgan.

2001 yilda «Tolibon» hukumati ag‘darilganidan so‘ng, mamlakatda G‘arb mamlakatlari va xususiy investorlar ko‘magida ko‘plab tele va radiostansiyalarga asos solindi. Afg‘on telekanallari «Ovoz» loyihasi uslubidagi vokalchilar tanlovlaridan tortib videokliplargacha hamda turk va hind ijodkorlari tomonidan ishlangan teleseriallar kabi ko‘plab dasturlarni namoyish etadi.