Uch hokimni ko‘rgan muammo. Qarshida “snos” uchun kompensatsiya umidida yashayotgan 19 tadbirkor hikoyasi

Bugungi qahramonlarimiz tovon pulini to‘lab berishi mumkin bo‘lgan mas’ul, deb faqat Qashqadaryo viloyati hokimining birinchi o‘rinbosari Nodir Erkayevni taniydi va har hafta uning qabulida vaqt o‘tkazishadi.

Shavkat Sapayev rahbarlik qiluvchi “Komfort Universal Baraka Savdo” xususiy korxonasiga tegishli bino 2018 yilda Qarshi shahar hokimligi tomonidan buzilgan. Dastlab mulk uchun 132 million so‘m kompensatsiya to‘lab berilishi ko‘zda tutilgan bo‘lsa-da, shahar hokimligi bu masalani hal qilmagan. Yoza-yozlar, yugur-yugurlar sabab, ish sudgacha borgan.

Fuqarolik ishlari bo‘yicha Qarshi tumanlararo sudining 2021 yilning 7 oktyabrdagi qaroriga ko‘ra, Sapayev foydasiga nafaqat 132 mln so‘m, balki yana 58 mln so‘m bank stavkasida foiz undirish ham nazarda tutilgan. Aytish mumkinki, tadbirkorning tovon pulini o‘z vaqtida to‘lamaslik hokimlikka, pirovardida budjetga, yana ham aniqrog‘i, soliq to‘lovchilarga yanada qimmatga tushgan.

Sapayevning aytishicha, bugun uning ishlari butunlay orqaga ketgan. Ishchilari ishsiz. Buzilgan mulkning zarari to‘lab berilmagan, yangi ish boshlashga esa sarmoya yo‘q.

Qarshi tumanlararo iqtisodiy sudining 2021 yil 17 sentyabrdagi qaroriga ko‘ra, “Uchqun” xususiy korxonasi egalariga 199 mln so‘m kompensatsiya to‘lab berilishi kerak. Ushbu mulk 2016 yilda davlat ehtiyoji uchun buzilgan bo‘lib, hozirga qadar zarari qoplab berilmagan.

Aytish mumkinki, aksariyat tadbirkorlar yangidan faoliyat boshlashi uchun tovon puli to‘lab berilishiga qarab turishibdi. Ushbu majburiyat hokimlik tomonidan tobora keyinga surilishi esa ikki tomonning ham zarariga ishlayapti. Tadbirkorlar alamzada, sarson va daromaddan qolyapti. Tadbirkorlarning xarob bo‘lib borayotgani hokimlikning parvoyiga ham kelayotgani yo‘q.

Bahodir Bobojonov Qashqadaryo viloyati hokimi Murodjon Azimov bilan uchrashganini ma’lum qildi. Bobojonovning aytishicha, hokim tadbirkorlarni eshitgach, imkon qadar muammoni hal qilib berishni va’da qilgan.

Shundan so‘ng Murodjon Azimovning 2021 yil 11 dekabrdagi qarori bilan Qarshi shahridagi tadbirkorlik sub’yektlari egaligidagi bino va inshootlarning buzilishi hisobiga yetkazilgan zararni qoplash bilan bog‘liq xarajatlarga jami 981 mln so‘m mablag‘ ajratilgan. Ushbu mablag‘ 19 nafar tadbirkorga yetkazilgan zararning 25 foizinigina qoplashga qaratilgan. Ammo besh-olti yillab kutaverib charchagan tadbirkorlar qolgan zarar ham tezroq to‘lab berilishini talab qilgan.

Bahodir Bobojonovning qo‘shimcha qilishicha, tadbirkorlar pulni talab qilib turli idoralarga, OAVga murojaat qilavergach, “Qashqadaryoning obro‘yini to‘kyapsanlar, senlarga pul yo‘q” qabilida munosabat qilingan. Qashqadaryo viloyati rasmiylari tomonidan ochilgan ijtimoiy tarmoqlar, guruh va messenjerlar orqali kompensatsiya talab qilgan murojaatchilar “qora ro‘yxat”ga solingan. Ya’ni telefon raqami yoki profili bloklanib, murojaat qilish imkoniyatidan mahrum qilingan.

Yana bir gap, murojaatchilar bu o‘rinda Majburiy ijro byurosining hech qanday o‘rni bo‘lmayotgani, sud qarori ijrosiz yotganini ham qo‘shimcha qilishdi.

Biz tadbirkorlar e’tirozi sabab Qashqadaryo viloyati hokimining birinchi o‘rinbosari, jarayonlardan bevosita xabardor Nodir Erkayev bilan suhbatlashdik.

Nodir Erkayev Qashqadaryo viloyati bo‘yicha 15 milliarddan ortiqroq kompensatsiya masalasida murojaatlar kelib tushganini ma’lum qildi. Erkayevga ko‘ra, 2021 yilning sentyabr oyiga qadar viloyat bo‘yicha 24 mlrddan ortiq shu turdagi tovon pullari tadbirkorlarga to‘lab berilgan. 19 nafar tadbirkorning ishi esa o‘tgan yilning sentyabr oyidan keyingi sud qarorlari asosida kelib tushmoqda.

“O‘tgan yili dastlab bu tadbirkorlar yonimga kelganida qo‘llarida sud qarori, umuman zararni to‘lash bo‘yicha biror hujjatlari yo‘q edi. Masala sud tartibida hal etilishini bildirdim. Shundan so‘ng tadbirkorlar sud qarorini chiqartirib kelishdi. Kompensatsiya pullari mahalliy budjet mablag‘lari yoki davlat mulklari, yer maydonlarining auksion orqali sotilganidan tushgan mablag‘ning ma’lum qismidan to‘lab beriladi. Tadbirkorlar murojaat qilishganda yil oxirlab qolgandi va deyarli barcha mablag‘larimizni sarflab bo‘lgandik. Shunday bo‘lsa-da, zaxiramizda bo‘lgan bir milliardga chqin pulni teng ulushlarda 19 nafar tadbirkorga to‘lab berdik. O‘sha paytdayam fuqarolarga aytganmiz, kompensatsiya pullarining qolgan qismini birinchi chorak davomida to‘lab berish chorasini ko‘ramiz”, dedi Nodir Erkayev.

Prezident Shavkat Mirziyoyev 2021 yilning 20 avgust kuni tadbirkorlar bilan o‘tkazgan ochiq muloqotda “Bugungi kunda mahalliy hokimliklar bino va inshootlarning buzilishi bo‘yicha 349 nafar tadbirkordan 123 milliard so‘m qarzdor. Barcha viloyat hokimlarini ogohlantiraman: 1 sentyabrga qadar tadbirkorlar bilan barcha hisob-kitoblar yakuniga yetkazilishi, bir so‘m ham qarzdorlik qolmasligi shart”, degan edi.

Erkayev o‘tgan yilning 1 sentyabriga qadar ma’lum qarzlarni to‘ladik, deganda prezidentning yuqoridagi gaplarini nazarda tutmoqda.

Aytish mumkinki, prezident qo‘ygan muhlat – 2021 yilning 1 sentyabri aksariyat tadbirkorlarning joniga ora kirgani rost. Ammo tokaygacha tadbirkor haqini prezident undirib berishi mumkin? Qonun so‘zsiz ishlashi kerak emasmi?

Darvoqe, biz Qashqadaryo hokimining birinchi o‘rinbosari bilan suhbatlashib qaytganimizdan so‘ng, tadbirkorlar yana telefon orqali aloqaga chiqishdi. Ularning aytishicha, Qarshi shahar hokimligidan Sardor, viloyat hokimligidan o‘zini Erkayevning yordamchisi deb tanishtirgan Nozim ismli mas’ullar “snos” qilingan mulklaring qayerda joylashganini ko‘rsat, bo‘lmasa pul ololmaysan” deyishganini aytmoqda.

Aftidan hokimiyat sud qarorlarini yana muhokama qilmoqchi ko‘rinadi.

Qiziq, Qashqadaryoda haqini olmoqchi bo‘lgan tadbirkorlar yillar davomida adliya, prokuratura, sud va viloyat hokimining chig‘irig‘idan o‘tdi. Ular yana nimani isbotlashi kerak? Nahotki, Erkayev OAV orqali va’da bergan BIRINChI ChORAK ham sarob bo‘lsa.

Kun.uz mavzuga yana qaytadi.

Isomiddin Po‘latov, Kun.uz muxbiri.
Tasvirchi va montaj ustasi: Jahongir Aliboyev.