«MIB ijrochilari alimentdan qarzi yo‘qlarga ham chetga chiqishga cheklov qo‘ygan holatlar bor» – Oliy sud

Oliy sud Jamoatchilik va OAV bilan aloqalar boshqarmasi boshlig‘i Aziz Obidov ma’muriy sud amaliyotida ayrim davlat ijrochilari alimentdan qarzi bo‘lmagan shaxslarga ham mamlakatimizdan chetga chiqishda sun’iy cheklov qo‘yayotgan holatlar uchrayotganini ma’lum qildi.

“Qonunga asosan sud hujjati asosida berilgan ijro hujjatidagi yoki ijro hujjati bo‘l­gan sud hujjatidagi talablar belgilangan muddatda qarzdor jismoniy shaxs tomonidan uzrsiz sabablarga ko‘ra ijro etilmaganda, davlat ijrochisi undiruvchining arizasi bo‘yicha yoki o‘z tashabbusi bilan qarzdor jismoniy shaxsning mamlakatimizdan chiqishini vaqtincha cheklash to‘g‘­risida qaror chiqarishga haqli.

Voyaga yetmagan bolalar ta’minoti uchun alimentlar oldindan to‘langan yoki aliment to‘lash majburiyatini ta’minlash uchun garov shartnomasi tuzilgan bo‘lsa, davlat ijrochisi to‘lov yoki garov shartnomasi to‘g‘risidagi tegishli hujjat olingan kunning ertasidan kechiktirmasdan manfaatdor shaxslar, ichki ishlar organlari va Davlat chegarasini qo‘riqlash organlarini qarzdor jismoniy shaxsning mamlakatimizdan chiqishga oid cheklovi olib tashlanganligi to‘g‘risida yoz­ma ravishda xa­bardor qiladi.

Bunda garov qiymati qonun hujjatlarida belgilangan eng kam ish haqining ikki yuz ellik baravaridan kam bo‘lmasligi lozim. Biroq amaliyotda ayrim davlat ijrochilari ushbu qo­nun talablarini noto‘g‘ri tal­q­in qilgan holda ij­­­ro hujjati bo‘yicha qar­z­i yo‘q­ va aliment to‘lash­dan bo‘­­yin tovlamagan aliment to‘lovchi shaxslarga ham mamlakatimizdan chetga chiqishda sun’iy cheklov qo‘yishdek salbiy holatlar uchrab turibdi. Ular bundan norozi bo‘lib, ma’muriy sudlarga murojaat qilganda ularning talablari rad etilayotganidan ham ko‘z yumib bo‘lmaydi”, deya Aziz Obidovning so‘zlarini keltirmoqda Kun.uz muxbiri.

Qayd etilishicha, ma’muriy sudlar tomonidan 2022 yilning birinchi yarmida 7 704 ta, xususan, davlat ijrochisining aliment to‘lovchi shaxs­ni mamlakatimizdan chiqishini vaqtincha cheklash haqidagi qarorini haqiqiy emas, deb topish to‘g‘risidagi ishlar ham ko‘rib chiqilgan.

Oliy sud mulozimi voyaga yetmagan bolalar ta’minoti uchun alimentlar oldindan to‘langan yoki aliment to‘lash majburiyatini ta’minlash uchun garov shartnomasi tuzilgan bo‘lsa, shaxs aliment to‘lash to‘g‘risida kelishuv tuzish majburiyatidan ozod etilishi, alimentlarni oldindan to‘­lash, shuningdek aliment to‘­lash majburiyatini ta’minlash bo‘yicha garov shartnomasini tuzish tartibi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanishini aytmoqda.

“Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 6 oktyabrdagi qarori bilan tasdiqlangan “Alimentlarni oldindan to‘lash, shuningdek, aliment to‘lash majburiyatini ta’minlash bo‘­yicha garov shartnomasini tuzish tartibi to‘g‘risida”gi nizomning 5-bandiga ko‘ra, alimentlar summasini oldindan to‘lash yoki alimentlar to‘lash majburiyatini ta’minlash bo‘yicha garov taqdim etish faqat qarzdorning aliment to‘­lovlaridan qarzdorligi bo‘lmagan taqdirdagina amalga oshiriladi.

Nizomning 8-bandida alimentlarni oldindan to‘lash yoki aliment to‘lash majburiya­tini ta’minlash uchun garov shartnomasining tuzilishi davlat ijrochisi yoki sud tomonidan qarzdor jismoniy shaxsning ilgari belgilangan mamlakatimizdan chiqishini vaqtincha cheklashni olib tashlash uchun asos hisoblanishi ko‘rsatilgan.

Ana shu talablardan ko‘rinishicha, aliment undirish haqi­dagi ijro hujjati bo‘yicha qarzdor jismoniy shaxsning mamlakatimizdan chiqish huqu­qini vaqtincha cheklash uchun uning aliment to‘lashdan bo‘yin tovlashi emas, faqatgina aliment undirish haqidagi ijro hujjatining o‘zi kifoya qiladi. Aks hol­da, yuqorida qayd etilgan qonun va nizomda ko‘rsatilgan qoidalar hech qanday ahamiyat kasb etmaydi.

Amaliyotda ba’zan aliment to‘lovchi shaxslar o‘z­larining tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish uchun mamlakatimizdan chetga chiqib, turli shart­nomalarni tuzib kelishiga zarurat tug‘ilishi, alimentni biryo‘la to‘lashga imkoniyati bo‘lmasa-da, aliment ta’minoti sifatida garovga qo‘yishga mulki borligi, lekin undiruvchi atay garov shart­nomasini tuzishdan bosh tortib kelayotganini ma’lum qilishgan.

Ushbu masalaning qonuniy yechimi hukumat qarori bilan tasdiqlangan nizomning “Ali­ment­larni to‘lash majbu­riya­­tini garov bilan ta’minlash tartibi” deb nomlanuvchi 3-bobida batafsil bayon etilgan. Xususan, Nizomning 32-bandi talabiga ko‘ra aliment to‘lash majburiyatini garov bilan ta’minlashda garov qiymati qonunchilikda belgilangan bazaviy hisoblash miqdorining ikki yuz ellik baravaridan kam bo‘lmasligi lozim”, deydi Aziz Obidov.

Oliy sud vakiliga ko‘ra, aliment to‘­lovchi shaxsning ushbu talablarga mos keladigan garov mulki bo‘lganida, undiruvchi, ya’ni aliment oluvchi shaxs asossiz ravishda garov shartnomasini tuzishdan bo‘yin tovlashga haqli emas. Bunday hollarda aliment to‘lovchi shaxs aliment oluvchi shaxsga nisbatan Fuqarolik kodeksining 377-moddasi oltinchi qismi tartibida majburiy tartibda shartnoma tuzish majburiyatini yuklash ha­qi­dagi da’vo arizasi bilan fuqarolik ishlari bo‘yicha sudga murojaat qilishga haqli.