O‘zbekistonda har yili 700-800 nafardan ko‘p bola tug‘ma eshitish qobiliyatining pastligi va karlik bilan tug‘iladi, yiliga mingdan ortiq kishiga orttirilgan karlik tashxisi qo‘yiladi.
8-9 noyabr kunlari Toshkent tibbiyot akademiyasi va INVIVO klinikasida Cochlear (Koxler) kompaniyasi bilan hamkorlikda “Koxlear implantatsiya va operatsiyadan keyingi reabilitatsiya” mavzusidagi xalqaro ilmiy va hisobot konferensiyasi bo‘lib o‘tdi.
Anjuman qulog‘iga implant o‘rnatilgan va hozirgi kunda ijtimoiy hayotga to‘liq moslashgan bolalar ishtirokidagi sahna chiqishlari bilan ochib berildi. Unda bolalar reabilitatsiya markazida o‘rgangan mahorat va imkoniyatlarini namoyish qildi.
Anjuman davlat budjetidan tibbiyot muassasalarida 5 yoshgacha bo‘lgan kar bolalar qulog‘iga koxlear implant o‘rnatish to‘g‘risidagi nizom asosida bajarilgan amaliyotlar hisobotiga bag‘ishlandi.
“Mazkur anjuman mahalliy shifokor va mutaxassislar bilan tajriba va bilim almashish imkonini beradi. O‘zbekistonga 12 kishidan iborat Cochlear kompaniyasi jamoasi keldi, ular dunyoning turli burchaklaridan: Chexiya, Germaniya, Avstriya, Rossiya, Litva, Ukrainadan”, – deydi anjuman tashkilotchisi – INVIVO klinikasi rahbari, jarroh Zebo Karimova.
Cochlear delegatsiyasidan, jumladan, quyidagilar o‘rin olgan:
- Baxshinyan Vigen Vladimirovich – tibbiyot fanlari nomzodi, Rossiya SSV Malaka oshirish instituti Surdologiya kafedrasi dotsenti;
- Georgiy Abelovich Tavartkiladze – tibbiyot fanlari doktori, professor; Rossiya SSV Malaka oshirish instituti audiologiya kafedrasi mudiri;
- Gidrius Gilis – tibbiyot fanlari nomzodi, Litvaning Kaunas klinik shifoxonasining otoxirurgi;
- Dmitriy Zaika – Soshlear kompaniyasining klinik va texnik maslahatchisi;
- Jiri Skrivan – Chexiyada joylashgan Motol klinik shifoxonasining otoxirurgi;
- Svetlana Zaika – o‘qituvchi-defektolog, 1-toifali surdopedagog.
Zebo Karimovaning so‘zlariga ko‘ra, ma’ruzalarni eshitish va treninglarda qatnashish uchun qo‘shni mamlakatlardan ham shifokorlar, surdopedagoglar kelgan. Suhbatdoshimiz anjumanning ahamiyati haqida so‘zlab berdi.
— Hozirgi kunda karlik muammosi tibbiyotda va ijtimoiy hayotda dolzarb muammoligicha qolyapti.
JST statistikasi bo‘yicha har 1000 nafar boladan 1-2 nafari karlik nuqsoni bilan tug‘iladi. Dunyo aholisining 5 foizdan ortig‘i – 360 mln kishi (328 mln kattalar va 32 mln bolalar) eshitish qobiliyatini yo‘qotishdan aziyat chekmoqda. Butunjahon karlar federatsiyasi ma’lumotlariga ko‘ra, dunyoda qariyb 72 mln karlar bor.
Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, O‘zbekistonda har yili 700-800 nafardan ko‘p bola tug‘ma eshitish qobiliyatining pastligi va karlik bilan tug‘iladi, 1000dan ortiq kishiga orttirilgan karlik tashxisi qo‘yiladi.
2019 yil holatiga ko‘ra, O‘zbekiston karlar jamiyatida 21 212 nafar eshitish imkoniyati cheklangan shaxslar ro‘yxatga olingan.
Lekin so‘nggi yillarda mamlakatimizda koxlear implantatsiya amaliyoti dasturini davlat tarafidan moliyalashtirish ko‘paytirildi. O‘zbekistonda 2019 yil holatiga 1000 dan ortiq koxlear implantini o‘rnatish operatsiyasi o‘tkazildi.
Koxlear implant tizimi yuqori texnologik qurilma bo‘lib, quloq orqasiga joylashtirilgan ovoz eshitish protsessori va jarrohlik yo‘li bilan teri ostiga joylashtiriladigan implant hamda implantdan ichki quloqqa yo‘naltiriladigan elektrodlar majmuasidan iborat. Implantning ishlash prinsipi shundan iboratki, tovushlar protsessor mikrofoni orqali qabul qilinib, ular raqamlashtiriladi va qayta ishlanadi. Protsessor tomonidan kodlangan ma’lumotlar induktor orqali teri ostidagi implantga yuboriladi. Implant ma’lumotni elektr signallarga aylantiradi va ularni elektrodlarga yuboradi. Har bir elektrod o‘ziga xos chastota diapazoniga mos keladi va elektr impulslarini eshitish nerv tolalariga yetkazib beradi. Eshitish nervi bu ma’lumotni miyaga uzatadi. Miya qabul qilingan signallarni tovush sifatida qabul qiladi. Shunday qilib, odamda eshitish paydo bo‘ladi.
Sifatli implantlar yaratish va turli xil kelib chiqishli karliklarga yechim topish bo‘yicha Cochlear kompaniyasi mahsulotlari jahonda yetakchi hisoblanadi. U 1970 yilda Avstraliya hukumati ko‘magida tashkil etilgan. Hozirda Cochlear mahsulotlari implantlar orasida (ular ko‘p emas) innovatorlardir:
- tovushning aniq uzatilishini ta’minlaydigan 22 ta elektrodi bor;
- elektrodlar majmuasi yumshoq va quloq chig‘anog‘ining o‘zi buralib turadi;
- ishonchliligi juda yuqori – 1980 yillarda o‘rnatilgan implantlarning 92 foizi bugungi kungacha benuqson ishlayapti;
- yadro elektrod massivi ish maydonining ancha kichikligi – 17-19 mm;
- Cochlear protsessorlar ko‘p tinglash dasturlariga ega;
- maxsus himoya funksiyalari bor.
Kompaniyaning muvaffaqiyati ko‘p jihatdan eshitish sohasidagi ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlariga katta sarmoya kiritgani, shuningdek, ushbu sohada jahonning yetakchi mutaxassislari bilan hamkorlik qilishi bilan belgilanadi. Kompaniya har yili o‘z aylanmasining qariyb 12 foizini eshitish asboblari sohasidagi eng yangi texnologiyalarni ishlab chiqishga sarflaydi.
O‘zbekistonda tender bo‘yicha davlat budjetidan 607 nafar bolaga, 50 nafar xususiy mijozga Cochlear implanti o‘rnatildi. Undan tashqari, chet elda operatsiya qildirgan va bizning nazoratimizga kelgan 10 nafar mijozimiz bor. Ularning katta qismi bizda reabilitatsiyada mashg‘ulotlar o‘tgan. Yana 7 nafari – bizda operatsiya bo‘lgan chet ellik fuqarolar.
180 ga yaqin bolalar shu yili maktabga chiqishdi. Ularning katta qismi sog‘lom bolalar qatori umumiy o‘rta ta’lim maktabida o‘qishyapti. Orasida 2-3-sinf o‘quvchilari ham bor va kelajakda el-yurtga xizmat qiladigan iqtidorli bolalar bo‘lib yetishishidan umidvormiz.
Agar ota-onalarimiz e’tiborli bo‘lib, bolaning o‘sishiga va undagi o‘zgarishlarga o‘z vaqtida e’tibor berib o‘z vaqtida shifokorlarga murojaat qilishsa bizga ham, o‘zlariga ham katta yordam bergan bo‘lar edilar. Mutaxassislarning fikricha, operatsiya 3 yoshgacha o‘tkazilsa, natijasi ancha yaxshi bo‘ladi.
Yaqin qarindoshlar o‘rtasidagi nikoh ham kar bola tug‘ilish ehtimolini ko‘paytiradi. Bemorlar va ota-onalar koxlear implanti xaqida ma’lumotga ega bo‘lishlari juda muhim, deydi INVIVO klinikasi rahbari Zebo Karimova.
