«Ufqda o‘zgarishlar dengizi bor. Uni biz bilan qabul qilasiz degan umiddamiz» - Saida Mirziyoyeva BMT minbarida nutq so‘zladi

“Avvalo, Tojikiston Respublikasi va Niderlandiya Qirolligi hukumatlari hamda BMTning barcha tuzilmalariga Birlashgan Millatlar Tashkilotining 2023 yilgi Suv konferensiyasini birgalikda o‘tkazayotgani uchun minnatdorlik bildirmoqchiman. 2015 yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti barcha insonlar uchun yaxshiroq kelajak qurish maqsadida 17 ta Barqaror rivojlanish maqsadlarini qabul qildi. O‘zbekiston ushbu maqsadlarga erishish yo‘lida qat’iy sodiq qoladi hamda mintaqani jonlantirish, Orol dengizi suvi va ekotizimlarini saqlash tashabbusini ilgari surdi. 

2017 yilda BMT Bosh kotibi Antoniu Guterrish Qoraqalpog‘istonning Mo‘ynoq tumaniga tashrif buyurgan edi. “Orol fojiasi zamonamizning eng yirik ekologik halokati, inson sayyorani qanday vayron qilishiga misoldir”, degan edi u. Bir paytlar Mo‘ynoq tumani o‘n ikki respublikaga baliq mahsulotlari yetkazib berish bo‘yicha to‘rtinchi o‘rinni egallagan obod port shahri bo‘lgan. U yerda konserva zavodi, gullab-yashnagan bog‘lar bor edi, odamlarning sog‘lom farzandlari, ertangi kunidan umidlari bor edi. Keyin hamma narsa o‘zgardi. Odamlar muvozanatni buzdi. Endi uning o‘lik qirg‘og‘ida kemalar qabristoni bor. Shu o‘rinda taniqli shoir Ibrohim Yusupovning elegiyasidan bir parcha o‘qib bersam:

Tao‘lar shөgip, jyerge kirmegen shyg‘ar,
Juldyzlar hәm birden sөnbegen shyg‘ar.
Dүnya hesh o‘aqta-da kөrmegen shyg‘ar:
Bir maydanda teңiz quryp qalg‘anyn..

She’rda dengizning ko‘z ochib yumguncha sahroga aylanishi fojiasi tasvirlangan. Qoraqalpog‘istonda hamon dengizni eslab odamni yod olib yig‘lagan kabi faryod chekadilar. Suvga mo‘l dengiz faqat Nukus muzeyida osilgan rassomlarning yarqirab, jilvalanib, hayot va erkinlik baxsh etuvchi rasmlarida qolgan. U qurib bitgandagina odamlar uning qadriga yetdi. Orol dengizining inqirozi insoniyatning atrof-muhitga e’tiborsizligi oqibatlari haqida dahshatli eslatmadir. Biroq, g‘amxo‘r odamlarning sa’y-harakatlari tufayli u yana umid va yangilanish ramziga aylanmoqda. Mamlakatimiz Orol dengizi qurishining salbiy oqibatlarini bartaraf etish borasida izchil sa’y-harakatlarni amalga oshirmoqda”, dedi Saida Mirziyoyeva. 

Prezident Shavkat Mirziyoyev BMT Bosh Assambleyasining 75-sessiyasida Orolbo‘yi mintaqasini ekologik innovatsiya va texnologiyalar hududi, deb e’lon qilish haqida Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasining maxsus rezolyutsiyasini qabul qilishni taklif etgan. Rezolyutsiya 2021 yilda 60 davlat tomonidan bir ovozdan qabul qilingan.

Qayd etilishicha, 2018 yilda Orolbo‘yi mintaqasi uchun Inson xavfsizligi bo‘yicha ko‘p tomonlama sheriklik asosida trast fondi tashkil etildi. Bugungi kunda uning moliyalashtirilishi evaziga umumiy qiymati 14 million dollardan ortiq bo‘lgan qator loyihalar amalga oshirilmoqda. O‘zbekiston Orol dengizining qurigan tubini bog‘ga aylantirishni o‘z oldiga ulkan maqsad qilib qo‘ygan va hozirda qariyb bir yarim million gektar maydon ko‘kalamzorlashtirilgan. Davlat ekologik halokatga qarshi kurashda vaqt qadrini chuqur anglagani bois bu vazifa tezkor ravishda amalga oshirilmoqda.

“Hamma Qoraqalpog‘istonga, uning xalqiga mehr qo‘yishini istayman. Ular ajoyib, go‘zal, aqlli, mehnatsevar va juda iste’dodli odamlardir. Shuni yodda tutingki, bu mintaqaning iqlimi juda og‘ir. Yozda chidab bo‘lmas darajada issiq, qishi esa o‘ta sovuq. Ana shunday og‘ir sharoitda Qoraqalpog‘iston xalqi o‘z ahvolini yaxshilash uchun mehnatsevarligi, yaratuvchanligi, o‘zining go‘zal an’analarga boyligiga hissa qo‘shish orqali barcha imkoniyatlarni ishga solmoqda.

Orol dengizida ayollar uchun yaratilgan imkoniyatlar men uchun juda muhim. Ayollar atrof-muhit, iqtisodiy yoki siyosiy tartibsizliklar oldida zaif ekanini bilasiz. Toza ichimlik suvining yetishmasligi yoki yo‘qligi ayollar va ularning xonadonlari uchun katta muammodir. Ushbu mintaqa aholisini qo‘llab-quvvatlash uchun biz nafaqat turli sohalardagi mutaxassislarga, balki rassomlar va dizaynerlarning ijodiy kuchlariga ham sarmoya kiritdik. Ularning birgalikdagi sa’y-harakatlari bilan biz allaqachon e’tiborni jalb qilishni, yangi hikoyalarni yaratishni va ko‘z ilg‘amas muammolarni ko‘rsatishni boshladik. Biz yaxshi kelajakni qurish uchun yangi rivoyatni, ya’ni Orol madaniyati sammitini yaratmoqdamiz.

Madaniyat va san’atni rivojlantirish jamg‘armasi tashabbusi bilan o‘tkazilayotgan Orol madaniyati sammiti faoliyati ham biomadaniy xilma-xillikni, madaniy va tillar xilma-xilligini asrab-avaylashga qaratiladi. San’at, dizayn va madaniyat ogohlikni oshirish, aloqalarni rag‘batlantirish, kelajakni qurish va pirovardida ijobiy o‘zgarishlar yaratishda hal qiluvchi rol o‘ynashi mumkinligiga ishonchim komil. Shu bois stipendiya dasturlari va grantlarini, fanlararo ta’lim dasturlarini yo‘lga qo‘yish, Orolga bag‘ishlangan san’at asarlarini qo‘llab-quvvatlash kabilarni o‘z oldimizga qat’iy maqsad qilib qo‘yganmiz.

Orol madaniyati sammiti ijodkorlarni mahalliy fermerlar bilan birlashtirib, yangi o‘simliklar yetishtirish uchun biodizayn sohasida barqaror aloqalarni o‘rnatadi va shu orqali kelgusi 10 yilga mo‘ljallangan strategik rejani ishlab chiqadi. Bu mahalliy hamjamiyatda ulkan o‘zgarishlar uchun zamin yaratadi. Ufqda o‘zgarishlar dengizi bor. Uni biz bilan qabul qilasiz degan umiddamiz. Biz sizga muammolarimiz haqida so‘zladik. Bizni qo‘llab-quvvatlashingizga umid qilamiz va ishonamiz”, deya aytib o‘tdi Saida Mirziyoyeva.