Xitoy TIV rahbari qayerga g‘oyib bo‘ldi? U uch haftadan buyon ko‘rinish bermayapti, xitoyliklar taajjubda

Britaniyaning Guardian gazetasi yozishicha, 57 yoshli diplomatning yo‘q bo‘lib qolishi Pekin AQSh bilan munosabatlarni yaxshilashga urinayotgan va xitoylik bir qancha yuqori martabali amaldorlar amerikalik hamkasblari bilan uchrashishni rejalashtirgan mahalga to‘g‘ri kelganini qayd etdi.

Shu bilan birga Xitoy TIV rasmiy vakillari o‘z rahbarining taqdiri haqidagi savollarga aniq javob qaytarmayapti.

Dushanba kuni tashqi ishlar vazirligidagi brifingda vazirlik rasmiysi Mao Nin Chin Gang qayerda ekani haqidagi savolga javoban unda taqdim etish uchun ma’lumot yo‘qligini aytdi.

Xitoyda yuqori martabali mulozimlarning to‘satdan g‘oyib bo‘lib qolishi ularning jiddiy muammolarga duch kelganini anglatishi mumkin. Shu tufayli Mao Ninning javobi TIV rahbari taqdiri haqida mish-mishlar va shubhalarning butun bir to‘lqinini keltirib chiqardi.

«U nima deyishni bilmaydimi?» — deya munosabat bildiradi Xitoydagi Weibo ijtimoiy tarmog‘i foydalanuvchilaridan biri TIV videoklipiga. «Bunday javob jiddiy xavotir uyg‘otadi», — deya yozgan yana bir  foydalanuvchi.

G‘oyib bo‘lgan vazir

Chin Gangning nomi so‘nggi bor 25 iyun kungi yangiliklarda tilga olingandi, o‘shanda u Pekinda Shri-Lankadan kelgan hamkasbi bilan uchrashgandi.

Shundan keyingi tadbirlarda u ko‘rinish bermadi. Xususan:

• Chin Gang AQSh moliya vazirligi rahbari Janet Yyellen bilan o‘tkazilgan muzokaralarda qatnashgan Xitoy rasmiy shaxslari safida yo‘q edin.
• U iqlim bo‘yicha muzokaralarda Jon Kerri bilan uchrashmadi.
• O‘tgan haftada Chin Gang Indoneziyada Janubi-Sharqiy Osiyo millatlari assotsiatsiyasi (ASEAN) sammitida Pekin delegatsiyasiga boshchilik qilishi kerak edi, ammo so‘nggi lahzalarda uni almashtirishdi. O‘shanda Xitoy TIV spikeri Van Venbin vazir sog‘ligidagi muammo tufayli Indoneziyaga bormasligini aytgandi, ammo tafsilotlarni keltirmagandi. Vazirlik saytida berilgan bayonotda vazirning sog‘ligi holati haqidagi so‘zlar tushirib qoldirildi. Delegatsiyaga vazir o‘rniga Xitoy TIVning sobiq rahbari, 2022 yil dekabridan Xitoy Kompartiyasi Markaziy qo‘mitasining xorijiy ishlar bo‘yicha komissiyasi apparati direktori bo‘lgan Van I rahbarlik qildi.
• Xitoy tashqi ishlar vaziri va Yevropa ittifoqining tashqi ishlar va xavfsizlik siyosati bo‘yicha oliy komissari Jozep Borrel bilan o‘tkazilishi belgilangan muzokaralar ham boshqa vaqtga surildi, Xitoy tomoni YeIga uchrashuvni belgilangan kunda o‘tkazish imkoni yo‘qligini bildirgan. Bu qaror sababi keltirilmagan. Reuters agentligining Yevroittifoqdagi manbasi o‘shanda Bryusselga muzokaralar qoldirilgani haqida xabar Borrel Pekinga borishiga ikki kun qolganida kelgan.
• Dushanba kuni Chin Gang Xitoy rahbari Si Jinpingning Filippinning sobiq prezidenti Rodrigo Duterte bilan uchrashuvini ham o‘tkazib yubordi. Xitoy davlat nashrlarida namoyish etilgan kadrlarda uchrashuvda Van I va tashqi ishlar vazirligining boshqa yuqori martabali amaldorlari qatnashganini ko‘rish mumkin.

TIV rahbari - jamoatchilik ko‘zidan shuncha uzoq vaqt g‘oyib bo‘lib qolgan nisbatan eng yuqori martabali xitoylik amaldordir.

Versiyalar va mish-mishlar

Muqaddam xitoylik yuqori martabali arboblar hech qanday sababsiz uzoq vaqt yo‘q bo‘lib qolib, keyin kutilmaganda jinoiy ishda ayblanuvchi sifatida qaytishi bilan bog‘liq bir necha holat kuzatilgan.

Ammo xitoylik amaldorlar hech qanday tushuntirishsiz g‘oyib bo‘lganidan keyin yana yo‘q joydan o‘zining oldingi lavozimda ishlashda davom etishi ham uchrab turadi.

Sirasini aytganda, hatto Si Jinpingning o‘zi ham Xitoy rahbari bo‘lishidan oldin ikki haftaga yo‘q bo‘lib qolgandi. Bu birinchidan uning sog‘ligi haqida, ikkinchidan Xitoy Kommunistik partiyasining yuqori pog‘onalarida hokimiyat uchun yashirin kurash boshlangani haqida mish-mishlar urchishiga sabab bo‘lgandi.

Rasmiy ma’lumotlar yo‘qligi fonida Xitoydagi ijtimoiy tarmoqlar mish-mishlarga to‘lib ketadi.

So‘nggi yetti kun ichida Xitoyning eng yirik qidiruv tizimi Baidu orqali Chin Gang so‘zlarini qidiruvga berish ko‘rsatkichi 5000 foizdan ko‘proqqa oshdi va endilikda Xitoy TIV rahbarining taqdiriga mamlakatdagi eng mashhur qo‘shiqchilardan ko‘ra ko‘proq qiziqishmoqda.

Eng keng tarqalgan mish-mishlardan biri Chin Gang go‘yoki begona ayol bilan romantik aloqalari, ya’ni rafiqasiga xiyonat qilgani uchun tergov qilinayotgani bilan bog‘liq.

Ammo Xitoy TIV vakili Mao Nin bu taxmin haqidagi savolga javoban shunday dedi: «Men bu haqda hech narsa bilmayman».

Tabiiyki, bu javob mish-mishlarga barham berilishiga hissa qo‘shmadi.

«Odamlar bu voqeaga qiziqishmoqda, chunki ular «qora quti»dagi har qanday sirlarga qiziqishadi, — degan pekinlik siyosiy tahlilchi Vu Chiang. — Uning g‘oyib bo‘lishi Xitoy diplomatik tizimining zaifligi va eng yuqori darajada qarorlar qanday qabul qilinishidan darak beradi».

Ilgari Chin Gang qat’iy liniyaga mansub deb deb hisoblangan bo‘lsa-da, aytishlaricha, so‘nggi yillarda u  Xitoyga xos bo‘lgan «bo‘ri diplomatiya»ning tajovuzkor uslubidan biroz uzoqlashgandi.

Yuqoriga ko‘tarilishi

Chin Gangning tashqi ishlar vazirligidagi bosh lavozimga ko‘tarilishi amalda yashin tezligida ro‘y bergandi. U XXR tarixida bu lavozimga tayinlangan eng yosh siyosatchiga aylangandi.

U Xitoyning AQShdagi elchisi lavozimida ikki yilcha ishlagach, 2022 yil dekabrida vazir etib tayinlangandi.

Elchilikdan oldin u tashqi ishlar vazirligi rasmiy vakili bo‘lib ishlagan hamda Si Jinpingning xorij mamlakatlariga safarlarini tashkillashtirishda yordam bergan, bu esa unga Xitoy rahbari bilan yaqindan ishlash, o‘z navbatida uning nazariga tushish imkonini bergan.

Singapur Milliy universiteti xodimi Yang Chun uning g‘oyib bo‘lib qolishini izohlar ekan, Xitoyda har narsa bo‘lishi mumkinligini qayd etadi: Chin Gang haqiqatan ham g‘azabga yo‘liqqan bo‘lishi yoki u tezda hech narsa bo‘lmagandek yana jamoatchilik qarshisiga chiqarilishi mumkin.

Ammo u vazirning taqdiri haqidagi mish-mishlar Xitoy internetida erkin tarqalayotgani — va to‘liq senzuraga uchramayotganiga e’tibor qaratgan.

«Senzura yo‘qligi hokimiyat uchun kurash, korrupsiya, hokimiya va mansab vakolatlarini suiiste’mol qilish yoki romantik munosabatlar haqidagi mish-mishlarda ozroq haqiqat bormi, degan savolni tug‘diradi», — degan Yang Chun.