Reuters: AQSh sanksiyalaridan keyin Turkiya RF neftini kamroq sotib olmoqda

Turkiya neftni qayta ishlash zavodlari (NQZ) Iroq va Qozog‘istondan ko‘proq neft sotib ola boshladi, deb yozadi Reuters agentligi 2 noyabr kuni xabardor manbalarga tayanib. Bu holat AQSh, Yevropa Ittifoqi va Buyuk Britaniya Moskva Ukrainadagi urushni davom ettirayotgani uchun Rossiya neft sektoriga sanksiyalar joriy etganidan ko‘p o‘tmay ro‘y berdi.

Ma’lumotlarga ko‘ra, Turkiyadagi yirik NQZdan biri — Ozarboyjonning SOCAR kompaniyasiga tegishli SOCAR Turkey Aegean Refinery — yaqinda «dekabr oyida yetkazib berish shartlari bilan Iroq, Qozog‘iston va boshqa ta’minotchilardan to‘rt partiya xom neft» xarid qilgan.

Boshqa yirik qayta ishlovchi — Tupras ham Rossiyadan emas, jumladan Rossiyaning Urals turiga o‘xshash Iroq turlaridan neft xaridini oshirmoqda. Reuters hamsuhbatlarining taxmin qilishicha, ikki katta NQZga egalik qiluvchi Tupras yaqin vaqtda zavodlardan birida Rossiya neftini import qilishni butunlay to‘xtatishi mumkin. Bundan tashqari, mazkur turk kompaniyasi ilk bor Braziliyadan neft sotib oldi, noyabr boshida esa Angolaning Mostarda turidan ikkinchi partiyani kutib olmoqda.

Xitoy va Hindiston bilan bir qatorda Turkiya ham Rossiya neftining kam sonli yirik xaridorlaridan biri hisoblanadi. Reuters manbalariga ko‘ra, noyabrda Turkiya sutkasiga 141 ming barrel Iroq neftini qabul qiladi — bu oktyabrdagi 99 ming barrel/sutkadan va joriy yildagi o‘rtacha 80 ming barrel/sutkadan ko‘proq. Shu bilan birga, oktyabrgacha Turkiya neft importida sutkasiga 317 ming barrel (yoki 47 foiz) Rossiya nefti hissasiga to‘g‘ri kelgan.

22 oktyabr kuni AQSh prezidenti Donald Tramp Kreml Ukrainadagi urushni to‘xtatishdan bosh tortganidan so‘ng Rossiyaning eng yirik ikki neft kompaniyasi — «Rosneft» va «Lukoyl», shuningdek ularning 34 ta shu’ba tuzilmasiga sanksiyalar joriy qildi. AQSh Moliya vazirligi cheklovlarga tushgan kompaniyalar bilan operatsiyalarni yakunlash uchun bir oy muddat berdi.

Oktyabrda «Gazprom»ning Yevropaga yetkazib berishi «Turk oqimi» gaz quvurining bitta tarmog‘i orqali o‘sdi. Bundan 1 noyabr kuni Yevropa gaztransport tizimlari operatorlari tarmog‘i — ENsOG saytida e’lon qilingan ochiq ma’lumotlar guvohlik beradi.

Ushbu ma’lumotlarga ko‘ra, Turkiya—Bolgariya chegarasidagi «Strandja 2 / Malkochlar» kirish nuqtasi orqali oktyabr oyida 17 403 GVt·soat gaz o‘tgan. Bu sentabrga nisbatan 8,7 foizga va 2024 yil oktyabriga nisbatan 13 foizga ko‘p. Joriy yil boshidan bu yo‘nalish orqali jami 152 000 GVt·soat gaz yetkazib berildi — o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 7,5 foizga ko‘p.

Yevropaga qaratilgan «Turk oqimi» tarmog‘i — «Shimoliy oqim»lardagi portlashlar, Rossiya gazining Ukraina orqali tranziti va «Yamal-Yevropa» bo‘ylab yetkazib berish to‘xtaganidan so‘ng, «Gazprom»ning quvur orqali Yevropaga gaz yetkazishi mumkin bo‘lgan yagona marshrutdir. Turkiya va Rossiyani «Ko‘k oqim» gaz quvuri ham bog‘lab turadi, ammo u yerdan gaz faqat Turkiyaning ichki bozoriga yetkaziladi.

Yevropa Ittifoqi 2028 yil 1 yanvarga qadar Rossiya gazining istalgan turidan butunlay voz kechmoqchi. Shu bilan birga, Rossiyadan keladigan suyultirilgan tabiiy gaz (STG)dan 2027 yil 1 yanvarga qadar voz kechish rejalashtirilgan.