Isroillik kelgindilar G‘arbiy sohildagi falastinliklar ombori va zaytun dalalariga o‘t qo‘ydi

Seshanba kuni o‘nlab isroillik kelgindilar Iordan daryosining g‘arbiy sohilida bir qator yong‘inlar uyushtirdi: ular bosib olingan hudud shimolidagi Falastin ombori, badaviylar qishlog‘i hamda qishloq xo‘jaligi yerlariga hujum qildi. Bir necha falastinlik yaralangan.

Zaytun yig‘im-terimi mavsumi boshlanganidan so‘ng, falastinliklar o‘z shaharlari va qishloqlarini qurshab turuvchi qishloq xo‘jaligi dalalariga chiqqanida bunday hujumlar tez-tez sodir bo‘la boshladi.

BMTning Insonparvarlik masalalarini muvofiqlashtirish boshqarmasi ma’lumotlariga ko‘ra, oktyabr oyida isroillik kelgindilar tomonidan zo‘ravonlik hujumlari soni qariyb 20 yillik kuzatuvlar davomida eng yuqori ko‘rsatkichga yetgan.

1967 yilgi urush paytida G‘arbiy sohil va Sharqiy Quddus bosib olinganidan so‘ng, Isroil bu hududlarda hozirgacha 160 ga yaqin aholi punktlarini qurgan, bugungi kunda bu manzilgohlarda 700 ming yahudiy yashaydi. Falastinliklar bu hududlarni G‘azo sektori bilan bir qatorda bo‘lajak Falastin davlati hududi sifatida ko‘radi.

Taxminiy ma’lumotlarga ko‘ra, isroillik kelgindilar bilan yonma-yon 3,3 million falastinlik yashamoqda.

Xalqaro huquqqa ko‘ra, bu manzilgohlar noqonuniy hisoblanadi.

Hujumlar qanday kechgan?

Seshanba kuni olingan kadrlarda niqobdagi o‘nlab kishilar Tulkarm shahri sharqidagi tepalikda paydo bo‘lganini ko‘rish mumkin. Yaqin atrofdagi Bayt-Lid aholi punktida Falastin omboriga hujum uyushtirilgan va yuk mashinalariga o‘t qo‘yilgan. Videoda badaviylarning Dayr-Sharaf qishlog‘ida yonayotgan chodirlar ham ko‘rsatilgan, fonda ayollar qichqiriqlari eshitiladi.

Falastin muxtoriyati vazirlaridan biri Muayyad Shaaban (u devor va aholi punktlari qurilishiga qarshi kurash komissiyasini boshqaradi) hujumlar «qo‘rqitish va terror yordamida chidab bo‘lmas sharoitlar yaratish» uchun mo‘ljallanganini aytdi.

Isroil mudofaa armiyasi o‘z harbiy xizmatchilari «mojaroga barham berish uchun» voqea joyiga yetib borgani, «tartibsizliklarni tarqatish vositalaridan foydalangani va bir necha isroillik qo‘lga olingani»ni ma’lum qildi.

Isroillik askarlar yaqin atrofda to‘plangan kelgindilar hujumiga uchragani va ularning transport vositasiga zarar yetganini ham qo‘shimcha qilgan.

Isroil politsiyasi to‘rt nafar gumonlanuvchi hibsga olingani haqida ma’lum qildi.

Isroil prezidenti Itsxak Gersog X ijtimoiy tarmog‘ida hujum yuzasidan e’lon qilgan postida bu voqealarni «jiddiy holat» deb baholadi. U hujum qilganlarni «shafqatsiz va xavfli odamlarning kichik bir guruhi» deb atagan.

«Tinch aholiga va TSAHAL askariga hujum – bu qizil chiziqdir. Men bunday zo‘ravonlikni qat’iy qoralayman», – degan u.

TSAHAL markaziy qo‘mondonligi rahbari, general-mayor Avi Blut ham hujumlarni qoralab, bunday hodisalar «xavfsizlik bilan bog‘liq vaziyat barqarorligini xavf ostiga qo‘yishi»ni aytdi.

«O‘zini anarxistlardek tutayotgan marginal yoshlarning tinch aholi va xavfsizlik kuchlariga nisbatan zo‘ravonlik ishlatishiga yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi va bu o‘ta jiddiy holat. Bunga qarshi qat’iy kurashish kerak», – degan u zobitlarga yo‘llagan murojaatida.

«TSAHAL askarlari uchun buyruq juda aniq: befarq qolmang va millatchilarning har qanday jinoyatlarining oldini olish uchun qo‘lingizdan kelganini qiling».

Seshanba kuni kelgindilar va harbiylar o‘rtasida bo‘lib o‘tgan qarama-qarshilik Isroil huquq-tartibot idoralari kelgindilar zo‘ravonligini to‘xtatishga uringan kamdan kam uchraydigan misollardan biri bo‘ldi. Bunday zo‘ravonlik holatlari 2023 yil 7 oktyabr voqealaridan keyin keskin kuchaygan.

Isroildagi Yesh Din inson huquqlari tashkiloti ma’lumotlariga ko‘ra, 2005 yildan 2024 yilgacha Isroil politsiyasi G‘arbiy sohilda (Sharqiy Quddusni hisobga olmaganda) isroilliklarning falastinliklarga qarshi jinoyatlari bo‘yicha 1 701 ta tergov boshlagan, biroq 93,8 foiz hollarda ishlar ayblov e’lon qilinmasdan yopilgan.

Tez-tez bo‘layotgan hujumlar

BMTning Insonparvarlik masalalarni muvofiqlashtirish boshqarmasi ma’lumotlariga ko‘ra, oktyabr oyida isroillik kelgindilarning 260 dan ortiq hujumlari qayd etilgan, ularda odamlar yoki ularning mol-mulki (ba’zan ikkalasi ham) jabrlangan. Bu kuniga o‘rtacha sakkizta hujum deganidir.

BMTning ta’kidlashicha, zaytun yig‘ish mavsumida isroillik kelgindilar tomonidan zo‘ravonlik darajasi so‘nggi yillardagi rekord darajada bo‘lgan. Bu mavsum boshidan buyon 150 ga yaqin hujumlar qayd etilgan, hujumlar oqibatida 140 dan ortiq falastinlik yaralangan; 77 ta aholi punktida 4200 dan ortiq daraxt va ko‘chatlar yo‘q qilingan.

Shu bilan birga, 2025 yil boshidan beri kelgindilar tomonidan amalga oshirilgan hujumlar soni 1500 ga yaqinni tashkil etadi.

«Bunday hujumlarning oldini olmaslik yoki aybdorlarni jazolamaslik xalqaro huquqqa ziddir. Falastinliklarni himoya qilish kerak. Aybdorlar jazosiz qolishi davom etishiga yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi. Ular javobgarlikka tortilishi kerak», – deb yozdi BMTning favqulodda vaziyatlar bo‘yicha koordinatori Tom Fletcher X ijtimoiy tarmog‘idagi so‘nggi postida.

Seshanba kuni Nablus yaqinidagi Beyta aholi punktida 13 yoshli Aysam Muallaning dafn marosimiga yuzlab azadorlar tashrif buyurdi. OAV ma’lumotlariga ko‘ra, ushbu o‘smir oktyabr oyida Isroil harbiylari tomonidan qo‘llangan ko‘zdan yosh oqizuvchi gazdan nafas olgani uchun koma holatiga tushib qolgan. O‘sha paytda mahalliy aholi vakillari Isroilning Evyatar aholi yashash manzilgohi yaqinida zaytun terayotgandi.

Ba’zi hollarda isroillik faollar va chet ellik ko‘ngillilar zaytun terimi paytida falastinlik fermerlarga yordam berish uchun kelishgan va o‘zlari hujum qurboniga aylanishgan.

Shanba kuni ijtimoiy tarmoqda Beytada olingan video tarqaldi, unda niqob taqqan shaxslar mahalliy falastinliklarni, ko‘ngilli shifokorlarni, Reuters agentligi fotografi va uning xavfsizlik bo‘yicha maslahatchisini kaltaklayotgani aks etgan.

Jabrlanganlar orasida Isroil fuqarosi – Tel-Avivdagi san’at kollejining 77 yoshli rektori ham bor bo‘lib, u hosil yig‘ishda yordamga kelgandi. Voqea joyida olingan suratlarda uning yuzi qonga belanganini ko‘rish mumkin.

Qo‘shni Burin qishlog‘ida esa kelgindilar zaytun terayotgan falastinliklarga va xizmatdan bo‘sh vaqtlarida ularga yordam bergan zaxiradagi isroillik askarlarga hujum qilishgan. Hosil solingan qoplar o‘g‘irlangan.

«Isroilning bir necha fuqarosi terimchilarni toshbo‘ron qildi. Bir necha isroillik va falastinlik yaralandi hamda tibbiy yordam ko‘rsatish uchun evakuatsiya qilindi», – deyiladi TSAHAL bayonotida. Ularning so‘zlariga ko‘ra, askarlar «qarama-qarshilikni to‘xtatishda ishtirok etgan».

Zaytun yig‘ish – har yili kuzda o‘tkaziladigan muhim tadbir bo‘lib, falastinliklar uchun asosiy daromad manbayi hisoblanadi.

Isroilning Peace Now tashkiloti ma’lumotlariga ko‘ra, 2025 yilda isroillik kelgindilar G‘arbiy sohilda rekord darajadagi ko‘p uy qurmoqda: 5 667 ta uy-joy qurish uchun tenderlar e’lon qilingan. Ular taxminan 25 ming aholiga mo‘ljallangan bo‘lishi kutilmoqda.

Yangi manzilgohlar qurilishini qo‘llab-quvvatlashi bilan tanilgan Isroil moliya vaziri Betsalel Smotrich kelgindilar uchun yangi uylarni rejalashtirish va kelishishni tezlashtirishga faol yordam bermoqda. Shuningdek, u aholi punktlari va infratuzilma qurilishi uchun yerlarni olib qo‘yishda hamda Isroil hukumati ruxsatisiz qurilgan aholi punktlarini qonuniylashtirishga yordam beradi.

Moliya vaziri lavozimidan tashqari, Smotrich G‘arbiy sohildagi fuqarolik ishlari uchun mas’ul bo‘lgan vazir hisoblanadi. Uning sa’y-harakatlari G‘arbiy sohilni amalda qo‘shib olish va Falastin davlatining tashkil etilishiga yo‘l qo‘ymaslikka qaratilganini ochiq aytadi.