AQShning milliy xavfsizlik bo‘yicha yangi strategiyasi: asosiy jihatlar

AQSh prezidenti Donald Tramp ma’muriyati milliy xavfsizlik bo‘yicha yangi strategiyani e’lon qildi — bu AQSh tashqi va mudofaa siyosatidagi prinsiplar va ustuvor yo‘nalishlar mustahkamlab qo‘yilgan hujjatdir. Strategiyada Tramp allaqachon amalga oshirgan bir necha keskin burilishlar qayd etilgan: global hukmronlikka intilishdan voz kechish, Lotin Ameriasi va Osiyoga e’tiborni kuchaytirish, Yevropa va Yaqin Sharq esa – birinchi planda emas. Mazkur hujjatga ko‘ra, Rossiya-Ukraina urushi – Tramp va uning tashqi siyosat bo‘yicha jamoasi uchun ikkinchi darajali masala hisoblanadi.

AQSh strategiyasining muhim jihatlari

• AQSh dunyoda sodir bo‘layotgan barcha voqealar o‘z milliy manfaatlari doirasiga kiradi, degan fikrdan voz kechmoqda;
• «Kuch orqali tinchlik» prinsipi: AQSh o‘z manfaatlariga zarar yetishining oldini olish uchun iqtisoliy, texnologik va harbiy ustunligini ta’minlamoqchi;
• AQSh faqat boshqa chora qolmagandagina boshqa mamlakatlar ishlariga aralashishi mumkin;
• «moslashuvchan realizm»: AQSh har qanday rejim bilan ishlashga tayyor va boshqa mamlakatlar bilan hamkorlik qilish uchun ushbu mamlakatlardagi demokratlashtirish, liberallashtirish yoki boshqa qandaydir o‘zgarishlarni shart qilib qo‘ymaydi;
• AQSh o‘z qadriyatlari va manfaatlariga ega bo‘lgan milliy davlatlarni xalqaro tashkilotlardan ustun qo‘yadi;
• AQSh o‘z suverenitetini himoya qilib, boshqa mamlakatlar suverenitetini hurmat qiladi;
• «kuchlar muvozanati»: AQSh global hukmronlikka intilishdan voz kechmoqda va boshqa yirik va boy mamlakatlarning o‘z ta’sir doiralari borligini tan oladi;
• Amerika siyosati nafaqat iqtisodiy o‘sishga, balki ishchi amerikaliklarni qo‘llab-quvvatlashga qaratiladi;
• AQSh barcha hamkorlaridan shaffoflik talab qiladi va boshqa mamlakatlar o‘zini ekspluatatsiya qilishiga yo‘l qo‘ymaydi; xususan, ular ittifoqchilaridan Amerikaga tayanmasdan, o‘z mudofaasi uchun pul sarflashni talab qiladi;
• AQSh meritokratiyaga tayanadi; shu bilan birga, Qo‘shma Shtatlar o‘z mehnat bozorini himoya qilish va doimo va hamma joyda amerikaliklarga ustunlik berish niyatida.

Ichki siyosat

Hujjat to‘g‘ridan to‘g‘ri G‘arbiy yarimshar Sharqiy yarimshar kuchlari ta’siri uchun yopiqligini nazarda tutuvchi «Monro doktrinasi»ga qaytish haqida. 1823 yilda AQShning o‘sha paytdagi prezidenti Jyeyms Monro bu doktrinani e’lon qilganida, u Amerikadagi sobiq mustamlakalarning (shu jumladan AQShning o‘zini ham) Yevropa davlatlaridan mustaqilligini himoya qilishni nazarda tutgan. «Trampning Monro doktrinasiga qo‘shimchasi» (hujjatda ishlatilgan atama) quyidagilarni anglatadi: «Biz yarimshar tashqarisidagi raqobatchilarga yarimsharimizda o‘z qo‘shinlarini yoki boshqa tahdid manbalarini joylashtirishga, shuningdek, hayotiy muhim aktivlarga egalik qilishga yoki ularni nazorat qilishga ruxsat bermaymiz».

Osiyo

AQSh Osiyoda «Xitoy bilan iqtisodiy munosabatlar muvozanatini o‘zgartirish»ga, jumladan, sanoatni subsidiyalash kabi Xitoyga ustunlik beradigan amaliyotlarni bekor qilishga erishmoqchi. Shuningdek, AQSh Hind-Tinch okeani mintaqasida Xitoyning Tayvanni kuch bilan egallab olishining oldini olishga qaratilgan tiyib turish siyosatini olib boradi. Buning uchun ular, jumladan, mintaqadagi asosiy ittifoqchilari – Yaponiya va Janubiy Koreyadan mudofaa xarajatlarini oshirishni talab qiladi.

Yevropa

AQSh Yevropadan o‘z mudofaasi uchun javobgarlikni o‘z zimmasiga olishni va Amerika himoyasiga tayanishni to‘xtatishni to‘g‘ridan to‘g‘ri talab qilmoqda. Shu bilan birga, strategiyada Yevropa hukumatlarining migratsiya siyosati va siyosiy raqobatni cheklashi (birinchi navbatda, o‘ng partiyalar va harakatlarni) keskin tanqid qilingan. AQSh NATO kengayishini to‘xtatish va Rossiya bilan «strategik barqarorlikni tiklash» niyatida.

Rossiya va Ukraina urushi

Hujjatda Rossiya-Ukraina urushiga bitta xatboshi bag‘ishlangan: AQSh harbiy harakatlar imkon qadar tezroq tugashi va iqtisodiy tiklanish boshlanishiga intilmoqda. Strategiyada Rossiya tajovuzi tanqid qilinmaydi – shu bilan birga, uning mualliflari Yevropa hukumatlarini «urushning borishi bo‘yicha noreal taxminlar» uchun tanqid qiladi.