“Университет очганимизга пушаймон қилдиришяпти” — Ҳимоясиз хусусий ОТМлар дардини ким эшитади?

Туркистон инновациялар университети ва Наманган халқаро университети суд уларнинг ишини 15-20 дақиқада кўриб, лицензиясини бекор қилиб ташлаганини айтяпти. Олий таълим вазирлиги эса “сукунат режими”га ўтиб олган. “Ёш зиёкор” нодавлат таълим муассасалари уюшмаси раиси Расул Кушербаев хусусий ОТМларга сунъий тўсиқ қўйилаётгани, агар шундай давом этаверса, ўзбек талабалари ва инвесторларнинг хорижга “оқиб кетиши” кескин кўпайишини айтди.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Олий таълим вазирлиги нодавлат олийгоҳлар билан судлашиб юргани ёки айрим хусусий ОТМларнинг ёпилиб кетаётгани машмашалари охирги 1 йилда кўпайди. Бунинг орқасидан минглаб талаба ва ходимлар сарсон бўляпти.

Kun.uz Бухородаги Туркистон инновациялар университети ва Наманган халқаро университетида ўтказилган текширув ва суднинг уларга қўйган айбловлари юзасидан суриштирув олиб борди.

Текширув қайси асосга кўра олиб борилган?

2023 йил май ойида олий таълим, фан ва инновациялар вазири Ўзбекистондаги айрим нодавлат ОТМларда лицензия талаблари бажарилганини ўрганиш тўғрисида буйруқ чиқарган. Шу асосга кўра, Туркистон янги инновациялар университети, Наманган халқаро университети, Ренессанс университети ва Тошкент технологиялар университети каби бир нечта олийгоҳда текширув ўтказилади. Натижада юқорида номи саналганларнинг барчасида турли камчиликлар аниқланади.

Шу ўринда муҳим жиҳат: вазирлик текширув ўтказиш учун Адлия вазирлигининг 2023 йил 24 февралдаги хатини асос қилиб келтирган. Бу хатда Адлия вазирлиги ОТФИВга lisence.gov сайтидаги 3та (132045, 140090, 149994 сонли) аризани бекор қилиш Адлия вазирлиги эмас, суд қарори билан бўлишини тушунтирган. Лекин улар ичида ТЙИУ ва НамХУ йўқ. Шунга қарамай бу икки университет устидан ҳам судга ариза берилган.

Айтиб ўтиш керак, нодавлат ОТМларга 2023 йил январигача Таълим сифатини назорат қилиш инспекцияси лицензия берган. Лекин 2022 йил декабр ойидаги маъмурий ўзгаришлар сабаб бу инспекция тугатилиб, нодавлат олийгоҳларни лицензиялаш ОТФИВга берилганди.

ТЙИУнинг судга берилиши

Бошқа нодавлат олийгоҳлар каби Туркистон янги инновациялар университетида ҳам 2023 йил май ойида ўрганиш ўтказилади ва 4та камчилик аниқланади:

1. Электрон кутубхона майдони меъёрдан 15 метр квадрат кам.

2. Адабиётлар етишмайди.

3. Асосий штатдаги ўқитувчилар меъёрдан 58 фоиз кам.

4. Асосий штатда ишлайдиган фан доктори илмий унвонига эга 1 нафар ўқитувчи етишмайди ва 1 нафар ўқитувчи бириктирилган фанлари бўйича таянч олий маълумотга мувофиқ эмас.

“Суд ишимизни 20 минутда кўриб чиқди”

Юқоридаги камчиликлар сабаб вазирлик университетни судга беради. Бухоро туманлараро иқтисодий суди 2023 йил 24 июлда вазирлик аризасини қаноатлантиришни рад этади.

Шундан кейин вазирлик 2023 йил 13 октябрда яна бу олийгоҳни судга беради. 26 октябрда Бухоро вилоят иқтисодий суди лицензияни бекор қилиш бўйича вазирлик аризасини қаноатлантиради. Лекин университет ректори Зарафшон Жалилов бу ўринда қонун бузилиши бўлганини айтмоқда.

“Суд қарори устидан аппеляция бериш муддати 10 кун. Лекин узрли сабаб деб топилса, 1 ой; агар бутун илтимоснома узрли сабаб деб топилса, 2 ойдан кечиктирмасдан апелляцияга бериш кераклиги кўрсатилган (Иқтисодий процессуал кодексининг 262-моддаси). Лекин вазирлик Бухоро туманлараро иқтисодий суди устидан 2 ой ва 17 кундан кейин бизнинг университетни яна судга берди ва суд ҳам вазирликнинг апелляция аризасини қабул қилди. Энг қизиқ жойи, суд ишимизни 20 минутда кўриб чиқиб, далилларимизни кўрсатишга имкон бермай, лицензияни бекор қилишга қарор чиқариб юборди”, – дейди Жалилов.

Олий суд нима деяпти?

ТЙИУ иши 14 декабрда Олий судда кўриб чиқилиб, университетнинг даъвоси рад этилади. Бунда Олий суд ОТМ томонидан лицензиялаш талаблари қўпол равишда бузилган деб топган.

“Лицензиялаш, рухсат бериш ва хабардор қилиш тартиб-таомиллари тўғрисида”ги қонуннинг 33-моддасига кўра, қуйидаги ҳолатлар лицензияни бекор қилишга асос бўлиши мумкин:

— лицензия талаблари бир маротаба қўпол равишда бузилганда, агар мазкур қоидабузарлик фуқароларнинг ҳаёти ва соғлиғига зиён, жисмоний ва юридик шахсларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларига, жамоат хавфсизлигига зарар ҳамда атроф-муҳитга зиён етказилишига, жамият ва давлат манфаатларига зарар етказилишига, тинчлик ва хавфсизликка таҳдид солинишига олиб келган бўлса.

Университет ректорига кўра, вазирлик судда юқоридаги қонунга ўхшаш ҳолат ТЙИУда бўлганини исботлаб беролмаган. Олий суд қарорида “аризачи томонидан аниқланган ва далолатномада қайд этилган камчиликлар лицензия талаблари ва шартларини бир марта қўпол равишда бузиш ҳисобланади”, дейилади. Лекин юқорида саналган камчиликлар тегишли талабларнинг қўпол равишда бузилиши экани – баҳсли масала.

Шундан кейин ТЙИУ Олий суд қарори устидан Бош прокуратура шикоят аризаси киритади. Бош прокуратура 2024 йил 17 январда университетда аниқланган камчиликлар бартараф этилганини тасдиқлайди.

“Ҳозир ишимиз Олий суднинг тафтиш инстанциясида турибди. Шу ерда ишимиз адолатли ҳал қилинади, барча томонлар тингланиб, факт ва далилларга эътибор қаратилади деган умиддамиз. Суд натижаси 1200 га яқин талаба ва 70 дан ортиқ ўқитувчи, минглаб оилаларнинг тақдирига таъсир қилади”, – деди ТЙИУ ректори Зарафшон Жалилов.

НамХУда нима гап?

Юқоридагига ўхшаш ҳолат Наманган халқаро университетига ҳам бегона эмас. 2023 йил 10 февралда лицензия олган бу олийгоҳда ҳам 2023 йилнинг май ойида текширув ўтказилиб, қуйидаги камчиликлар аниқланган ва шундан кейин вазирлик НамХУнинг лицензиясини бекор қилиш учун судга ариза берган:

1. Университет томонидан таълим ташкилоти, таълим олувчилар ва педагог ходимлар тўғрисидаги маълумотлар “HEMIS” тизимига киритилмаган.

2. Ректор маслаҳатчиси штати жорий этилмаган.

3. Талабаларнинг ўқишни кўчириш, қайта тиклаш ва ўқишдан четлаштириш тартиби ишлаб чиқилмаган.

4. Адабиётлар етишмайди.

5. Бакалавриат таълим йўналишлари учун 35 фоиз илмий салоҳият меъёр бўлиб, бу университетда 17 фоизни ташкил қилган.

6. Олийгоҳ ҳудуди панжара билан ўралмаган, ичимлик сув ва канализация билан таъминланмаган.

7. 858 нафар талаба учун таълим ташкилотининг ҳудуди етишмайди.

8. Талабалар турар жойи етишмайди.

Юқоридагиларни инобатга олиб, Учқўрғон туманлараро суди 2023 йил 23 августда вазирлик аризасини қаноатлантирган.

Университет қарордан норози бўлиб, Наманган вилоят судининг иқтисодий ишлар бўйича судлов ҳайъати ва тафтиш инстанциясига мурожаат қилган. Бу судларда дастлабки суд қарори ўзгаришсиз қолдирилган.

“Кейин биз Олий судга мурожаат қилдик. Ҳозир ишимиз Олий судни кутиб турибди”, – дейди университет адвокати Мирзабек Очилов.

Kun.uz НамХУ адвокатлари билан суҳбатлашганда улар ҳам ТЙИУ ректорининг гапини такрорлашди.

“Биз судларда айнан биздаги қайси ҳолат лицензия талабаларини қўпол бузиш эканини исботлаш беришларини сўрадик. Лекин буни исботлаб беришолмади. Яқинда Самарқанд давлат университетида фаоллар залида том қулаб, икки талаба ҳаётига зарар етганди. Унинг натижаси нима бўлди билмаймиз, лекин бизда шунга яқин бировнинг ҳаётига хавф соладиган воқеа бўлмади-ку. Аслида қонунда шунақа ҳолатни лицензия қоидаларини қўпол бузиш деса бўлади”, – деди университет адвокатларидан бири Хайрулла Қосимов.

Бундан ташқари, масаланинг иккинчи томони ҳам бор. НамДУ 2023 йил майдаги текширув ноқонуний ўтгани бўйича ҳам судга ариза берган. Аризани дастлаб Тошкент туманлараро маъмурий суди, кейин Тошкент шаҳар маъмурий суди аппеляция инстанцияси ва Тошкент шаҳар маъмурий суди тафтиш инстанцияси ҳам кўриб чиқиб, аризани қаноатлантиришни рад этган. Адвокатларнинг айтишича, судлар вазирликнинг текширув олиб бориш бўйича буйруғига юқори турувчи ташкилот ҳужжати асос бўлганини айтишган.

“Судларда ХДФУ ҳужжат борлиги ва уни бизга кўрсата олмасликларини айтишди. Лекин прокурорга кўрсатишди. Кейин биз талаб қилавергач, бизга ҳам кўрсатишди. Лекин, биласизми, у ҳужжатда университетлар устидан текширув ўтказилсин дейилмаган, ўрганиш ўтказилсин дейилган. Бу иккаласи икки хил тушунча”, – дейди адвокат Қосимов.

“Нодавлат ОТМнинг ҳимоячиси йўқ”

Юқоридаги воқеаларни кузатаркан, “Ёш зиёкор” нодавлат таълим ташкилотлари уюшмаси раиси, собиқ депутат Расул Кушербаев нодавлат ОТМлар ишлашига сунъий тўсиқ қўйилаётгани, агар шундай давом этаверса, ўзбек талабалари ва инвесторларининг хорижга “оқиб кетиши” кескин кўпайишидан хавотирда эканини билдирди.

Шунингдек, у ОТФИВ давлат ОТМлари ҳақ-ҳуқуқини ҳимоя қилиб, хусусийларга назорат кўзи билан қараётгани, хусусийларни ҳимоя қиладиган ташкилот йўқлиги ҳақида гапирди.

“Ваколатли орган нодавлат ОТМга лицензия беряпти. Ва давлат олий таълим ташкилотлари ҳақ-ҳуқуқини ҳимоя қилиш билан ҳам шуғулланяпти. Мана шу жараёнларда вазирлик хусусий таълим ташкилотларига бегона кўз билан қараш тенденцияси кузатиляпти. Яъни хусусий таълим ташкилотлари давлат ОТМ билан рақобат қила олиб, керак бўлса, яхши нарх таклиф қилиб, у ердаги энг яхши кадрларни ўзига чақириб оляпти. Нодавлат ОТМдаги шароит, дарс сифатидан кўплаб одамлар рози ҳам бўляпти", – дейди Кушербаев.

У нодавлат ОТМларда камчиликлар аниқланган текширувларни “тирноқ остидан кир қидириш” дея таърифлади.

Уюшма раиси, шу ўринда нега аниқланган камчиликларни бартараф этиш учун нодавлат ОТМларга вақт ва имконият берилмаган, нега лицензиясини дарров олиб қўйиш керак бўляпти, у ердаги тадбиркор, талаба, ходим оиласини ким ўйлайди, деган саволларини ҳам ўртага ташлади.

“Бу ҳолат худди, кимдир тепадан туриб, хусусий олийгоҳлар сонини камайтиришга буйруқ берган-у, вазирлик шуни бажаришга киришгандек таассурот уйғотади. Чунки эшитяпмиз, ҳали НамХУ иши Олий судда кўриб чиқилмаган бўлса ҳам, вазирлик у ерда ўқийдиган талабаларни қаерга кўчириш, уларнинг тақсимоти билан шуғулланишни бошлаб юборган. Вазирлик қаердан билади, балки у университетлар Олий судда ютиб чиқар. Ахир ҳали кураш тугагани йўқ-ку”, – деди “Ёш зиёкор” нодавлат таълим ташкилотлари уюшмаси раиси.

Бу ўринда қатор саволлар очиқ қолмоқда. Хусусан, текширувларга асос бўлган ҳужжат нега яшириляпти? Давлат ўзи берган лицензияни нега бунчалик тез қайтариб оляпти, камчиликлар нега лицензияни бериш пайтида аниқланмаган?

Kun.uz бу каби саволларга жавоб олиш учун Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги билан боғланди. Лекин вазирлик расмийлари интервю беролмаслигини, агар интевю беришса, бу олийгоҳларни обрўсизлантиришга хизмат қилишини маълум қилди.

Зуҳра Абдуҳалимова,
Kun.uz