«Гўёки Исроилга қонун йўқ» – БМТда ўтказилган йиғилишда Исроилнинг Доҳага ҳужуми қораланди

Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Хавфсизлик Кенгаши 9 сентябр куни Исроилнинг Қатар пойтахти Доҳага қилган ҳужумини қораловчи, вазиятни юмшатишга чақирувчи баёнот қабул қилди. Унга Кенгашнинг 5 та доимий ва 10 сайланадиган аъзолари, жумладан, Исроилнинг асосий иттифоқчиси бўлган АҚШ ҳам қўшилди.

New York Times'нинг ёзишича, Қўшма Штатлар одатда БМТда Исроилга қарши чораларни тўсиб қўярди. Бироқ пайшанба куни бундай қилмади ва Кенгаш аъзолари қатори «Доҳадаги сўнгги ҳужумларни қоралашини билдирди».

Баёнот 11 сентябр куни чақирилган фавқулодда йиғилиш арафасида эълон қилинди. Йиғилиш Исроилнинг Доҳадаги Ҳамас раҳбарларини нишонга олган зарбаларини муҳокама қилиш учун Қатар, Жазоир, Покистон ва Сомали талаби билан чақирилган эди.

Исроилнинг Доҳага ҳужуми оқибатида Ҳамаснинг беш аъзоси ўлдирилди, аммо гуруҳ раҳбарияти суиқасддан омон қолди. Ҳужумда 22 ёшли Қатар хавфсизлик ходими ҳам ҳалок бўлди. Бу зарба минтақадаги дипломатик тарангликни кескин оширди.

Ҳамас раҳбарлари ҳужум вақтида АҚШ президенти Доналд Трамп таклиф қилган янги келишувни муҳокама қилаётган эди.

«Доҳада бўлаётган воқеалар фонида Кенгаш аъзолари вазиятни юмшатиш муҳимлигини таъкидлади ва Қатар билан бирдамлик билдирди», дейилади Франция ва Буюк Британия томонидан тайёрланган баёнотда. Лекин унда Исроил номи очиқ тилга олинмади.

Унда, шунингдек, «Ҳамас томонидан ўлдирилганларни ҳам ўз ичига олган гаровдагиларни озод қилиш, уруш ва Ғазодаги азоб-уқубатларни тугатиш» устувор вазифа экани таъкидланди. Ғазода ҳали 40 дан ортиқ гаровда сақланаётганлар бор, уларнинг фақат ярми тирик бўлиши тахмин қилинмоқда.

A-Jazeera'нинг ёзишича, АҚШнинг бу ҳаракати Трампнинг ҳужумдан норозилигини кўрсатди.

«Қатардаги бир томонлама бомбардимон – мустақил давлат ҳудудида, АҚШ билан ёнма-ён, жасорат билан тинчлик воситачилигини амалга ошираётган давлатга қарши зарба – на Исроил, на Америка мақсадларига хизмат қилади», деди АҚШнинг БМТдаги вақтинчалик элчиси Дороти Шеа.

У шунингдек, «буни баҳона қилиб Исроилнинг ўз гаровдагиларини уйга қайтариш мажбуриятини шубҳа остига қўйиш ноўрин»лигини қўшимча қилди.

A-Jazeera'нинг дипломатик манбаларига кўра, АҚШ баёнотда Исроилга қарши кучлироқ иборалар ишлатилишига қарши чиққан. Шунга қарамай, баёнот «ниҳоятда муҳим» деб баҳоланди.

«АҚШ Исроилнинг Қатарга ҳужумини ҳимоя қила олмайди ва қилмайди», деди Шеа. Нашрнинг ёзишича, АҚШ ҳануз Исроилни қўллаб-қувватлайди, уни Хавфсизлик Кенгашида ҳимоя қилади. Лекин бу сафар бу воқеа АҚШ учун чизиқдан ўтиш бўлди.

Сешанба кунги ҳужумдан кейин Оқ уй Исроил Трампни олдиндан огоҳлантирмаганини билдирди. У зарбадан хабар топгач, махсус вакили Стив Уиткоффни Қатарга огоҳлантириш беришга юборган. Аммо у қўнғироқ қилганда Доҳада аллақачон портлашлар бошланган эди.

Қатарнинг эътирозлари

АҚШга учиб келган Қатар бош вазири Шайх Муҳаммад бин Абдураҳмон Ал-Сони БМТнинг уч соатлик марафон сессиясида қатнашди. У Доҳа гуманитар ва дипломатик саъй-ҳаракатларни давом эттиришини, аммо хавфсизлик ва суверенитет яна бузилишини қабул қилмаслигини қатъий айтди.

Исроил раҳбарларини «мағрур» деб атаган Ал-Сони ҳужумлар айнан воситачилик жараёнида уюштирилгани, бу эса минтақа барқарорлиги ҳамда жараённи издан чиқаришга қаратилганини таъкидлади:

«Бу ҳужум халқаро ҳамжамиятни синов олдига қўйди», деди Ал-Сони. «Шовқинчи экстремистлар бошчилигидаги Исроил ўз хатти-ҳаракатларида барча чегаралардан ўтиб кетди. Биз Исроилнинг нима қилишини олдиндан айта олмаймиз – улар бундай ҳужум қилган бўлса, қандай қилиб Исроил вакилларини қабул қилишимиз мумкин?»

Кенгашнинг кўплаб аъзолари аллақачон Ғазодаги гуманитар инқироз ва Исроилнинг Ғазо шаҳрига янги бостириб киришидан норози бўлиб, Исроилни «уруш қўзғаш» ва «тинчлик музокараларига тўсқинлик қилиш»да айблади.

БМТнинг сиёсий масалалар бўйича бош котиб ўринбосари Розмари ДиКарло Қатарни «тинчликни илгари суришда қадрли ҳамкор» деб атади ва Исроилнинг бепарволиги ҳақида огоҳлантирди, зарбаларни «хавотирли эскалация» деб таърифлади.

Унинг айтишича, Исроилнинг Ғазодаги уруши ўн минглаб одамлар ҳаётига зомин бўлди ва бутун ҳудудни вайронага айлантирди. У шунингдек, Ғарбий Соҳил, жумладан, Шарқий Қуддусдаги вазият ҳам тобора оғирлашаётганини қайд этди.

У Исроилнинг минтақадаги бошқа «хавфли эскалациялари» – Эрон, Ливан, Сурия ва Яман билан боғлиқ вазиятларни ҳам тилга олди.

«Исроилнинг Доҳага ҳужуми бу ҳалокатли можарода янги ва хавфли босқич очиши мумкин. Бу минтақавий тинчлик ва барқарорликка жиддий таҳдид солади», деди ДиКарло.

«Бу – ақлдан озиш белгиси»

Жазоирнинг БМТдаги элчиси Амар Бенжама Исроил гўёки қонун мавжуд эмасдек, чегаралар хаёлийдек, суверенитет эса кераксиздек иш тутмоқда, деди. «БМТ низоми улар учун фақат ўткинчи матн».

Бенжама Исроилнинг Сурия, Ливан, Яман ва «таниқли тинчлик воситачиси» Қатарни нишонга олганини қайд этиб, қўшимча қилди:

«Бу куч эмас, бу бепарволик. Бу – ақлдан озиш белгиси. Бу – экстремистик ҳукуматнинг иши. Бу ҳукумат минтақа ва бутун дунёни ҳалокат сари олиб бормоқда», дея Жазоир вакилининг сўзларини келтирмоқда нашр.

Исроилнинг БМТдаги элчиси Данни Данон эса ҳужум «фақат Доҳадаги ҳашаматли шароитларда ҳужумларни режалаштираётган Ҳамас раҳбарларига қаратилгани»ни айтди. У Ҳамас вакилларининг «легитим сиёсатчи ёки дипломат эмас»лигини билдирди.

«Исроил ҳукумати навбатдаги душманлик актини амалга оширишни танлагани ачинарли», деди БМТдаги Жанубий Корея элчиси ўринбосари Сангжин Ким. У бу ой Кенгашнинг навбатма-навбат раислигини олиб бормоқда.

A-Jazeera мухбирининг сўзларига кўра, сессияда ҳукмрон кайфият «дунё аниқ равишда Қатар томонида»бўлгани кўриниб турди.

«Қатар учун кенг кўламли қўллаб-қувватлаш ва Исроилни кенг қоралаш кузатилди», деди у. «Кўплаб давлатлар Исроилнинг давом этаётган жиноятлари учун жавобгарлик талаб қилди».