Исроиллик келгиндилар Ғарбий соҳилдаги фаластинликлар омбори ва зайтун далаларига ўт қўйди

Сешанба куни ўнлаб исроиллик келгиндилар Иордан дарёсининг ғарбий соҳилида бир қатор ёнғинлар уюштирди: улар босиб олинган ҳудуд шимолидаги Фаластин омбори, бадавийлар қишлоғи ҳамда қишлоқ хўжалиги ерларига ҳужум қилди. Бир неча фаластинлик яраланган.

Зайтун йиғим-терими мавсуми бошланганидан сўнг, фаластинликлар ўз шаҳарлари ва қишлоқларини қуршаб турувчи қишлоқ хўжалиги далаларига чиққанида бундай ҳужумлар тез-тез содир бўла бошлади.

БМТнинг Инсонпарварлик масалаларини мувофиқлаштириш бошқармаси маълумотларига кўра, октябр ойида исроиллик келгиндилар томонидан зўравонлик ҳужумлари сони қарийб 20 йиллик кузатувлар давомида энг юқори кўрсаткичга етган.

1967 йилги уруш пайтида Ғарбий соҳил ва Шарқий Қуддус босиб олинганидан сўнг, Исроил бу ҳудудларда ҳозиргача 160 га яқин аҳоли пунктларини қурган, бугунги кунда бу манзилгоҳларда 700 минг яҳудий яшайди. Фаластинликлар бу ҳудудларни Ғазо сектори билан бир қаторда бўлажак Фаластин давлати ҳудуди сифатида кўради.

Тахминий маълумотларга кўра, исроиллик келгиндилар билан ёнма-ён 3,3 миллион фаластинлик яшамоқда.

Халқаро ҳуқуққа кўра, бу манзилгоҳлар ноқонуний ҳисобланади.

Ҳужумлар қандай кечган?

Сешанба куни олинган кадрларда ниқобдаги ўнлаб кишилар Тулкарм шаҳри шарқидаги тепаликда пайдо бўлганини кўриш мумкин. Яқин атрофдаги Байт-Лид аҳоли пунктида Фаластин омборига ҳужум уюштирилган ва юк машиналарига ўт қўйилган. Видеода бадавийларнинг Дайр-Шараф қишлоғида ёнаётган чодирлар ҳам кўрсатилган, фонда аёллар қичқириқлари эшитилади.

Фаластин мухторияти вазирларидан бири Муайяд Шаабан (у девор ва аҳоли пунктлари қурилишига қарши кураш комиссиясини бошқаради) ҳужумлар «қўрқитиш ва террор ёрдамида чидаб бўлмас шароитлар яратиш» учун мўлжалланганини айтди.

Исроил мудофаа армияси ўз ҳарбий хизматчилари «можарога барҳам бериш учун» воқеа жойига етиб боргани, «тартибсизликларни тарқатиш воситаларидан фойдалангани ва бир неча исроиллик қўлга олингани»ни маълум қилди.

Исроиллик аскарлар яқин атрофда тўпланган келгиндилар ҳужумига учрагани ва уларнинг транспорт воситасига зарар етганини ҳам қўшимча қилган.

Исроил полицияси тўрт нафар гумонланувчи ҳибсга олингани ҳақида маълум қилди.

Исроил президенти Ицхак Герцог Х ижтимоий тармоғида ҳужум юзасидан эълон қилган постида бу воқеаларни «жиддий ҳолат» деб баҳолади. У ҳужум қилганларни «шафқатсиз ва хавфли одамларнинг кичик бир гуруҳи» деб атаган.

«Тинч аҳолига ва ЦАҲАЛ аскарига ҳужум – бу қизил чизиқдир. Мен бундай зўравонликни қатъий қоралайман», – деган у.

ЦАҲАЛ марказий қўмондонлиги раҳбари, генерал-майор Ави Блут ҳам ҳужумларни қоралаб, бундай ҳодисалар «хавфсизлик билан боғлиқ вазият барқарорлигини хавф остига қўйиши»ни айтди.

«Ўзини анархистлардек тутаётган маргинал ёшларнинг тинч аҳоли ва хавфсизлик кучларига нисбатан зўравонлик ишлатишига йўл қўйиб бўлмайди ва бу ўта жиддий ҳолат. Бунга қарши қатъий курашиш керак», – деган у зобитларга йўллаган мурожаатида.

«ЦАҲАЛ аскарлари учун буйруқ жуда аниқ: бефарқ қолманг ва миллатчиларнинг ҳар қандай жиноятларининг олдини олиш учун қўлингиздан келганини қилинг».

Сешанба куни келгиндилар ва ҳарбийлар ўртасида бўлиб ўтган қарама-қаршилик Исроил ҳуқуқ-тартибот идоралари келгиндилар зўравонлигини тўхтатишга уринган камдан кам учрайдиган мисоллардан бири бўлди. Бундай зўравонлик ҳолатлари 2023 йил 7 октябр воқеаларидан кейин кескин кучайган.

Исроилдаги Yesh Din инсон ҳуқуқлари ташкилоти маълумотларига кўра, 2005 йилдан 2024 йилгача Исроил полицияси Ғарбий соҳилда (Шарқий Қуддусни ҳисобга олмаганда) исроилликларнинг фаластинликларга қарши жиноятлари бўйича 1 701 та тергов бошлаган, бироқ 93,8 фоиз ҳолларда ишлар айблов эълон қилинмасдан ёпилган.

Тез-тез бўлаётган ҳужумлар

БМТнинг Инсонпарварлик масалаларни мувофиқлаштириш бошқармаси маълумотларига кўра, октябр ойида исроиллик келгиндиларнинг 260 дан ортиқ ҳужумлари қайд этилган, уларда одамлар ёки уларнинг мол-мулки (баъзан иккаласи ҳам) жабрланган. Бу кунига ўртача саккизта ҳужум деганидир.

БМТнинг таъкидлашича, зайтун йиғиш мавсумида исроиллик келгиндилар томонидан зўравонлик даражаси сўнгги йиллардаги рекорд даражада бўлган. Бу мавсум бошидан буён 150 га яқин ҳужумлар қайд этилган, ҳужумлар оқибатида 140 дан ортиқ фаластинлик яраланган; 77 та аҳоли пунктида 4200 дан ортиқ дарахт ва кўчатлар йўқ қилинган.

Шу билан бирга, 2025 йил бошидан бери келгиндилар томонидан амалга оширилган ҳужумлар сони 1500 га яқинни ташкил этади.

«Бундай ҳужумларнинг олдини олмаслик ёки айбдорларни жазоламаслик халқаро ҳуқуққа зиддир. Фаластинликларни ҳимоя қилиш керак. Айбдорлар жазосиз қолиши давом этишига йўл қўйиб бўлмайди. Улар жавобгарликка тортилиши керак», – деб ёзди БМТнинг фавқулодда вазиятлар бўйича координатори Том Флетчер Х ижтимоий тармоғидаги сўнгги постида.

Сешанба куни Наблус яқинидаги Бейта аҳоли пунктида 13 ёшли Айсам Муалланинг дафн маросимига юзлаб азадорлар ташриф буюрди. ОАВ маълумотларига кўра, ушбу ўсмир октябр ойида Исроил ҳарбийлари томонидан қўлланган кўздан ёш оқизувчи газдан нафас олгани учун кома ҳолатига тушиб қолган. Ўша пайтда маҳаллий аҳоли вакиллари Исроилнинг Эвятар аҳоли яшаш манзилгоҳи яқинида зайтун тераётганди.

Баъзи ҳолларда исроиллик фаоллар ва чет эллик кўнгиллилар зайтун терими пайтида фаластинлик фермерларга ёрдам бериш учун келишган ва ўзлари ҳужум қурбонига айланишган.

Шанба куни ижтимоий тармоқда Бейтада олинган видео тарқалди, унда ниқоб таққан шахслар маҳаллий фаластинликларни, кўнгилли шифокорларни, Reuters агентлиги фотографи ва унинг хавфсизлик бўйича маслаҳатчисини калтаклаётгани акс этган.

Жабрланганлар орасида Исроил фуқароси – Тел-Авивдаги санъат коллежининг 77 ёшли ректори ҳам бор бўлиб, у ҳосил йиғишда ёрдамга келганди. Воқеа жойида олинган суратларда унинг юзи қонга беланганини кўриш мумкин.

Қўшни Бурин қишлоғида эса келгиндилар зайтун тераётган фаластинликларга ва хизматдан бўш вақтларида уларга ёрдам берган захирадаги исроиллик аскарларга ҳужум қилишган. Ҳосил солинган қоплар ўғирланган.

«Исроилнинг бир неча фуқароси теримчиларни тошбўрон қилди. Бир неча исроиллик ва фаластинлик яраланди ҳамда тиббий ёрдам кўрсатиш учун эвакуация қилинди», – дейилади ЦАҲАЛ баёнотида. Уларнинг сўзларига кўра, аскарлар «қарама-қаршиликни тўхтатишда иштирок этган».

Зайтун йиғиш – ҳар йили кузда ўтказиладиган муҳим тадбир бўлиб, фаластинликлар учун асосий даромад манбайи ҳисобланади.

Исроилнинг Peace Now ташкилоти маълумотларига кўра, 2025 йилда исроиллик келгиндилар Ғарбий соҳилда рекорд даражадаги кўп уй қурмоқда: 5 667 та уй-жой қуриш учун тендерлар эълон қилинган. Улар тахминан 25 минг аҳолига мўлжалланган бўлиши кутилмоқда.

Янги манзилгоҳлар қурилишини қўллаб-қувватлаши билан танилган Исроил молия вазири Бецалел Смотрич келгиндилар учун янги уйларни режалаштириш ва келишишни тезлаштиришга фаол ёрдам бермоқда. Шунингдек, у аҳоли пунктлари ва инфратузилма қурилиши учун ерларни олиб қўйишда ҳамда Исроил ҳукумати рухсатисиз қурилган аҳоли пунктларини қонунийлаштиришга ёрдам беради.

Молия вазири лавозимидан ташқари, Смотрич Ғарбий соҳилдаги фуқаролик ишлари учун масъул бўлган вазир ҳисобланади. Унинг саъй-ҳаракатлари Ғарбий соҳилни амалда қўшиб олиш ва Фаластин давлатининг ташкил этилишига йўл қўймасликка қаратилганини очиқ айтади.