“Ishlashda davom etsakmikin yoki yopib yuborsakmikin, bilmay o‘tiribmiz. Zaxiralarimiz tugab, qarzga kirib boryapmiz. Cheklovlar olib tashlanmasa, bu sektor ortiq yashay olmaydi. Ishchilarimiz Rossiyaga ketmoqchi...”
O‘zbekistonda kafe va restoranlarning kechki soat 20:00dan keyin ishlashiga taqiq saqlanib qolmoqda. 40 kun oldin joriy etilgan cheklov mazkur sektordagi tadbirkorlarni og‘ir ahvolga solib qo‘ymoqda. Ustiga-ustak, yopiq binolarda ishlash ham taqiqlandi.
Orada deputatlar xodimlarini yetarli miqdorda emlagan kafe va restoranlarga nisbatan karantin talablarini yumshatishni taklif qildi, Koronavirusga qarshi kurashish shtabi ham shunga o‘xshash yangilik kutilayotganini bildirdi.
Biroq bu takliflar respublika Maxsus komissiyasi tomonidan hozircha inobatga olinmayapti.
Kuni kecha Kun.uz'ga murojaat qilgan umumiy ovqatlanish sektori vakillari vaqt o‘tgani sayin ularning iqtisodiy holati yomonlashayotganini ma'lum qildi.
Ularning aytishicha, cheklovlar olib tashlanmasa, umumiy ovqatlanish sohasiga o‘nglash qiyin bo‘lgan zarar yetadi. Hozirda sohadagi ko‘plab ishchi-xodimlarga ishsiz qolish ehtimoli xavf solmoqda.
“Cavdo 80 foizga tushib ketgan”
— Ikkita restoranim va bitta kafem bor, bundan tashqari ishlab chiqarish korxonasiga ham egalik qilaman. Bizda jami 200ga yaqin xodim ishlaydi.
Karantin cheklovlari umumiy ovqatlanish sohasiga juda yomon ta'sir qilyapti. Juda ko‘p kafe va restoranlar yo yopilgan, yoki qisqargan rejimda ishlayapti. Savdo 80 foizga tushib ketgan. Biroq ijara va boshqa to‘lovlar kamaygani yo‘q. To‘lovlarni to‘lash juda og‘ir bo‘lyapti.
Ishchilarni yo ushlab turish, yo bo‘lmasa qo‘yib yuborish kerak. Bizning sohada juda ko‘p odam ishlaydi. Daromadimizning 40 foizi oylikka ketadi.
Toshkentning o‘zida 100 mingdan ortiq, respublika bo‘yicha esa 2 mlnga yaqin odam bevosita umumiy ovqatlanish tarmog‘i va unga aloqador sohalarda ishlaydi. Ularga ish o‘rgatishimiz uchun vaqt ketgan, endi ularni qo‘yib yuborish ham, hozirgi holatini ko‘rish ham biz uchun og‘ir.
Restoranlarimizning birida savdo 80 foizga tushgan, ikkinchisini esa umuman yopdik, chunki u yerda yozgi ochiq sahni yo‘q.
Ishchilar kunlik ish haqi olishadi. Xodimlarimiz har kuni yordam so‘rab kelishadi: kimningdir yaqini, otasi, onasi kasal bo‘lib qolgan, lekin biz pul bera olmayapmiz. Chunki pulning o‘zi yo‘q.
“Ishlashda davom etsakmikin yo yo‘qmi, bilmay o‘tiribmiz”
— Tashqarida havo harorati juda yuqori. Bunday issiqda hech kim ochiq havoda kunduz kuni ovqatlanmaydi. Hamma kechqurun ishdan uyga keladi. Uyiga kirib, yuvinib, kiyimlarini almashtirib, 20:00 gacha ko‘chaga chiqishga hech kim ulgurmaydi.
Endi kech tushib, odamlar ko‘chaga chiqa boshlaganda, kafe va restoranlar yopilishni boshlaydi.
Vaholanki, ijara to‘lovlari, kommunal xarajatlar, soliqlar, maoshlar – hammasi o‘sha-o‘sha turibdi. Xodimlarni maosh to‘lanmaydigan ta'tilga chiqarishga majbur bo‘lyapmiz, chunki maoshlarga pul yetmayapti, savdo haqiqatan tushib ketgan.
Xodimlarni emlaylik, deyishgandi, lekin amalga oshgani yo‘q. Bu cheklovlar yana qancha vaqt saqlanib qolishi noma'lum. Ishlashda davom etsakmikin yo yo‘qmi, bilmay o‘tiribmiz. Kelgusida bu biznes bilan shug‘ullanishimizga ham ishonchimiz komil emas.
Arendatorlar ijara to‘lovini to‘xtatib turishgani yo‘q, ular to‘lashimizni so‘rashyapti. O‘rnimizni boshqa tadbirkorlarga berishga tayyor turishibdi. Bankrotlik yoqasida turibmiz, ko‘plar yopilib ham ketdi.
“Cheklovlar olib tashlanmasa, bu sektor ortiq yashay olmaydi”
— Arendatorlarning ham ayrimlarida kredit bor, ularning ham xarajatlari, bola-chaqasi bor. Bizning foydamiz esa 80-90 foizga tushib ketgan.
Qo‘l ostimda 70ga yaqin xodim ishlaydi. Shundan 80 foizining ish grafigini qisqartirdik: avval haftasiga 5-6 kun ishlagan bo‘lsa, hozir 1 kun ishlayapti. Hayday desak, unday qilolmaymiz ham, to‘liq ish bilan ham ta'minlolmaymiz: oylik to‘lashga mablag‘ yo‘q.
“Zaxiramiz tugadi, endi qarzga kira boshlayapmiz”
Sanjar Maqsudov:
— Cheklovlar olib tashlanmasa bu soha ortiq yashay olmaydi. Hamma zaxiralar tugadi. Sekin qarzga kirib boryapmiz.
Hali qachon bu qarzlarni to‘laymiz, bilmadim. O‘tgan karantindan zo‘rg‘a chiqib olganmiz. Endi o‘zimizni eplay boshlaganimizda, yana cheklovlar o‘rnatilib, yana o‘sha holatga qaytyapmiz.
Shunday qilsak ruxsat berishlari mumkinligini eshitib, o‘zim ham emlandim, barcha xodimlarimiz ham vaksina oldi.
“Kafeda virus yuqishining oldini olish oson”
Sanjar Maqsudov:
— Virus yuqishining oldini olish kafe va restoranlarda oson. 90 foizdan ortiq ishchimiz emlangan. Eshikdan kim kirsa, temperaturasi o‘lchanadi, antiseptik vositalari bilan ta'minlanadi. Hamma niqob bilan yurishi ta'minlanadi.
Shuningdek, restoranlar ichida ijtimoiy masofa saqlashni nazoratga olish oson. Stollar bir-biridan 2 metr masofada joylashtiriladi.
Lekin transport va bozorlarda ijtimoiy masofa saqlashning iloji yo‘q. Ammo ular yopilayotgani yo‘q. Bizda hamma joyda kamera bor. Biz karantinga rioya qilinishini to‘liq nazorat qila olamiz.
“Bu galgi karantinda davlat tomonidan hech qanday imtiyozlar berilgani yo‘q”
Furqat Akbarov:
— Shunday og‘ir holatda ishlashimizga qaramay, davlat tomonidan hech qanday imtiyozlar berilayotgani yo‘q. Tushum keskin pasayib ketgan, lekin soliqlar o‘sha-o‘shaligicha qolmoqda. Cheklovlar shu taxlit davom etadigan bo‘lsa, yana ozgina vaqtdan keyin to‘lovlarni to‘lay olmaymiz.
Ularga esa farqi yo‘q. Ishlayapsanmi, ishlayapsan. Lekin asosiy daromad keladigan vaqtda yopilamiz.
Yetkazib berish xizmatidan ko‘p tushum bo‘lmaydi. Yetkazib berishdan tushadigan daromadning ham katta qismini logistika firmalari oladi.
“Ishchilarimiz Rossiyaga ketmoqchi”
Sanjar Maqsudov:
— Umumiy ovqatlanish tarmog‘ida ishlaydigan ko‘plab ishchilar Rossiyaga ketib qolishyapti. Ularni ushlab qola olmaymiz. Agar ular ketishadigan bo‘lsa, qaytib yig‘a olmaymiz. Bunga juda ko‘p vaqt va mablag‘ kerak.
Boshqa davlatlarda bu tarmoq ishlayapti. Ishchilar shuning uchun ketishga harakat qilishadi. Chunki ularga ham pul kerak. Oilasini boqishi kerak. Biz ish haqi to‘lay olmasak yoki ishdan bo‘shatsak, keyin qaytarib olib kela olmaymiz. Bu esa yanada jiddiy masalaga aylanadi.
“Ishlashga imkon bering”
— Hukumatdan, Maxsus komissiyadan iltimos qilib qolamiz. Bizga yashashga va ishlashga imkon bering. Chunki umumiy ovqatlanish tarmog‘i o‘lyapti. Bu soha jarlikka qulayapti. Ko‘plari ishini to‘xtatdi ham.
Barcha karantin qoidalariga amal qilamiz. Fuqarolarning sog‘lig‘ini saqlash uchun barcha sharoitlarni yaratamiz. Karantin qoidalariga qattiq rioya qilamiz. Faqat bu soha yashab qolishiga yordam berishsa bas.
Rahmatillo Isroilov suhbatlashdi.
Tasvirchi – Abduqodir To‘lqinov
