Politsiyaning xizmat itlari: ulardan qachondan foydalana boshlangan va hozir qanday tayyorladi?

Politsiya xodimlarining yaqin do‘sti hisoblangan, aqliy va jismoniy jihatdan kuchli politsiya itlari qachondan odamlarga xizmat qila boshlagan. Ularni xizmatga qay holda tayyorlashadi?

Odamlar o‘rta asrlardan buyon itlardan jamoat tartibini saqlash va o‘z boyliklarini qo‘riqlash maqsadida foydalanib kelishgan.

Ammo politsiyada itlardan foydalanishni birinchi bo‘lib 1889 yilda londonlik komissar Charlz Uorren tomonidan yo‘lga qo‘yilgan. O‘sha vaqtda Charlz bir qotilning izidan tushadi va sinov maqsadida 2 ta itni yollaydi. Natija muvaffaqiyatsiz bo‘ladi, yollangan itlardan biri qotilni, emas komissarni tishlab, qochib ketadi.

Keyinchalik itlardan politsiya iti maqsadida foydalanish Belgiya, Avstriya-Vengriya va Germaniya davlatlarida yo‘lga qo‘yiladi. Xizmat itlariga talab kuchayib borar ekan, ko‘plab mamlakatlar itlarni tayyorlash pitomnigi, ya’ni maktablarini ochishadi. Bunday maktabni birinchi bo‘lib 1920 yilda nemis politsiyasi ochadi va unda «nemis ovcharka»larini tarbiyalaydi. Maxsus maktabda itlar muntazam ravishda o‘z ofitserlariga bo‘ysunish, iskab topish, jinoyatchilarni kuzatish va hujum qilish uchun o‘rgatilgan.

Ayni vaqtda politsiya xodimlari bilan yonma-yon turib xizmat vazifasini o‘tayotgan eng mashhur zotdor politsiya itlari — nemis ovcharkasi, sharqiy yevropa ovcharkasi, rus spaniyeli, kavkaz ovcharkasi, belgiya malinoisi, holland cho‘poni va labrador kabilar hisoblanishadi.

Yurtimizda ichki ishlar xodimlari xizmatchi itlar tarbiyalash uchun ayniqsa nemis ovcharkasini tanlashadi. O‘zi O‘zbekistonda xizmatchi itlarni xizmatga tayyorlaydigan pitomniklar qay ahvolda? U yerda itlarni xizmatga qay holda tayyorlashadi?

Mana shu kabi savollarga javob olish maqsadida biz Samarqand viloyat ichki ishlar boshqarmasi, kinologiya xizmati xizmat itlari pitomnigiga bordik.

Ichkariga kirib borar ekanmiz, qafas ichidagi itlarning tinmasdan hurishi bizni ozgina cho‘chitdi. Mas’ul xodimlardan nega bular hurayapti deb so‘raganimizda, ular «itlar begona insonni hididan tezda aniqlab oladi», deb javob berishdi.

Samarqand viloyatidagi kinologiya pitomnigida ayni vaqtda 53 ta xizmat itlari mavjud bo‘lib, 4 xil turdagi zotlari saqlanib, xizmatga o‘rgatiladi. Ularning eng mashhuri va boshqalaridan ajralib turadigani zotlari – nemis ovcharkasi, sharqiy yevropa ovcharkasi va malinoi turlari hisoblanadi.

So‘nggi yillarda aynan shu uchala zotga bo‘lgan talabning ortgani sababli, ularning boshqa zotlardan ko‘proq tarbiyalanishiga sabab bo‘lmoqda. Ayni paytda Samarqand viloyatida nemis ovcharkasi – 19 ta bo‘lsa, sharqiy yevropa ovcharkasi 15 ta, malinoi zoti 14 tani tashkil etadi.

 «Kinologiya pitomnigimizda asosan toza qonli nemis ovcharkalaridan nasl olinadi. Yosh it bolalari yoshligidan xodimlarga biriktiriladi va usha biriktirilgan xodim bilan umrini oxirigcha xizmat faoliyatini olib boradi. Yoshi o‘tgan itlar esa, uni yoshligidan parvarish qilgan xodimga xohish istaklariga qarab dalolatnoma tuzib berib yuboriladi. Har bitta xodim o‘ziga biriktirilgan xizmat itlari bilan kunlik xizmat faoliyatini olib boradi. Erta tongdan birinchi navbatda xizmatchi itlar bilan nazariy va amaliy mashg‘ulot o‘tiladi. Xodim bundan tashqari o‘ziga biriktirilgan xizmat itini kuniga ikki mahal oziqlantirib, veterinar ko‘rigidan o‘tkazadi, chunki har bir itning sog‘ligi biz uchun muhim. Bizda bu borada o‘quv bazamiz yaxshi rivojlangan bo‘lib barcha shart-sharoitlar yaratilgan. Qolaversa, har bir xodim o‘ziga biriktirilgan iti bilan ochilgan jinoyatlar, shuningdek itni qay darajada parvarish qilganidan kelib chiqib, Vazirlar Mahkamasining 750-qaroriga muvofiq, shu xodimning oylik ish haqqiga qo‘shimcha ustama beriladi», — dedi Samarqand viloyat IIB JXX JTSB kinologiya xizmati boshlig‘i, mayor O‘tkir Berdiyev.

Viloyat kinologiya pitomnigida xizmatchi itlarni aqliy va jismoniy taraflaridan kelib chiqqan holda «giyohvand moddalarni aniqlash», «jinoyatlarni fosh etish», «portlovchi moddalarni aniqlash», «iz qidirish», «qo‘riqlash» va «antiterror» yo‘nalishlarida xizmatga o‘rgatib kelinmoqda.

Ma’lumot uchun joriy yilning shu kuniga qadar Samarqand viloyatida xizmat itlari bilan jami 99 ta jinoyat fosh etilgan. Shulardan 6 tasi qotillik, 81 ta o‘g‘irlik, 1 ta talonchilik, 9 ta giyohvandlik moddalari bilan bog‘liq holat va 2 ta boshqa turdagi jinoyatlar xizmatchi itlar yordamida aniqlangan.

Bunday xizmatchi itlarni tayyorlashga ixtisoslashgan pitomniklarni ko‘paytirish maqsadida viloyatning Kattaqo‘rg‘on shahar, Payariq va Urgut tuman xududlaridan hududiy kinologiya guruhlari obektlari qurilishi rejalashtirilgan bo‘lib, hozirgi kunda Kattaqo‘rg‘on shaharida obektni qurish uchun yer ajratilgan. Urgut va Payariq tumanlarida esa kichik hajmli pitomniklar tuman IIBlari hududida barpo etiladi.

O‘xshash maqola:

Umidxon Ma’rufov, Kun.uz muxbiri
Tasvirchi va montaj ustasi: Jahongir Aliboyev