“Konvertatsiyaning orqasidan milliarderlar paydo bo‘ldi” - Murod Muhammad Do‘st

Yozuvchi Murod Muhammad Do‘st “Lolazor” podkastidagi suhbatida 1990-yillar o‘rtalarida boshlanib, 2017 yilgacha davom etgan valuta konvertatsiyasining cheklanishi “bir hovuch odamlar”ni boyitgani haqida gapirib berdi.

Ma’lumot uchun, 76 yoshli jamoat arbobi 1990-1992 yillarda Prezident devonida mas’ul xodim, 1993-1999 yillarda prezident matbuot kotibi bo‘lib ishlagan.

“Bizning, O‘zbekistonning, Islom akaning ham eng katta xatosi mana shu yerda bo‘lgan. Islom akaga “valuta chiqib ketadi, yerda o‘tirib qolamiz”, deyishardi. Lekin birortasi chiqib aytmadiki: “Islom aka, o‘zbek nonni qulog‘iga yemaydi, og‘ziga yeydi. Valuta olib chiqsa, o‘rniga bir narsa olib keladi, kerak bo‘lsa yana olib chiqib sotadi”. Xullaskalom, o‘shanda valutani kontrol qilish boshlandi. Keyin konvertatsiya degan narsa chiqdi. O‘sha odamlar uchun bu konvertatsiya o‘ylab topildi-da.

Bizning start pozitsiyamiz Qozog‘istonnikidan yaxshi edi-ku. Shu yerda xato bo‘ldi-da. O‘shani atrofida yuzta oila boy bo‘lib oldi. Milliarderlar paydo bo‘ldi. O‘sha yerda juda katta xato bo‘ldi-da. Agar shu ish qilinmaganida, iqtisodiyotimiz ochiq turganida edi...

Keyin nima bo‘ldi? Valutaning kontroli bir hovuch odamlarning qo‘lida bo‘ldi. O‘shandan 4 ta kurs paydo bo‘ldi. Valuta almashtirishga kuchi yetadigan odamlar o‘zi ma’lum edi-ku, faqat o‘shalarni boyitdik”, – dedi Murod Muhammad Do‘st.

4 ta kurs paydo bo‘lgani va boshqa holatlarni Islom Karimov bilarmidi degan savolga, yozuvchi: “Menimcha, bilardi. Chunki u odam baribir iqtisodchi edi. Bilardi shekilli...” deya javob berdi.

Avvalroq, 90 -yillarda Markaziy bankda iqtisodchi bo‘lib ishlagan Komiljon Akramov birinchi ma’muriyat davrida iqtisodiy siyosatdagi xato burilish nuqtasi 1997 yildagi og‘ir iqtisodiy vaziyatda hukumatning pul bosib chiqarishga qaror qilganidan keyin boshlangani, konvertatsiyaning yopilishi ham ana shu xato ketidan qilingan boshqa bir xato bo‘lganini aytgandi.

O‘tgan asrning 90-yillari o‘rtalaridan 2017 yilga qadar amalda bo‘lgan valuta konvertatsiyasi bilan bog‘liq muammolar tufayli O‘zbekiston xalqaro savdo uchun yopiq mamlakatga aylanib qolgandi. Import va eksport amaliyotida ko‘p to‘siqlar mavjud edi.

Faqatgina, 2017 yilning 2 sentabrida imzolangan “Valuta siyosatini liberallashtirish bo‘yicha birinchi navbatdagi chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi prezident farmoni natijasida bu borada bir qancha o‘zgarishlar amalga oshirildi.

“Konvertatsiya masalasi xalqimizni necha yil qiynadi. Bu bo‘yicha qarorga imzo chekishdan oldin Qirg‘izistonda edim. Meni bu qarordan qaytarishdi va “agar bunday qilsangiz narxlar oshib ketadi va norozilik mitingi bo‘ladi” deyishdi. “Men bu muhim qadam uchun 1,5 yil tayyorlandim. Hech qanday muammo bo‘lmaydi” deb javob berdim.

Mana, hammasi joyida. Tadbirkorlar bemalol ishlashyapti, xalqimiz foydalanyapti. Qabul qilib olganimizda 24 mlrd dollar zaxiramiz bor edi. Hozir 35 mlrd dollardan oshdi”, degandi prezident Shavkat Mirziyoyev 2021 yildagi chiqishlaridan birida.