«Go‘yoki Isroilga qonun yo‘q» – BMTda o‘tkazilgan yig‘ilishda Isroilning Dohaga hujumi qoralandi

Birlashgan Millatlar Tashkiloti Xavfsizlik Kengashi 9 sentabr kuni Isroilning Qatar poytaxti Dohaga qilgan hujumini qoralovchi, vaziyatni yumshatishga chaqiruvchi bayonot qabul qildi. Unga Kengashning 5 ta doimiy va 10 saylanadigan a’zolari, jumladan, Isroilning asosiy ittifoqchisi bo‘lgan AQSh ham qo‘shildi.

New York Times'ning yozishicha, Qo‘shma Shtatlar odatda BMTda Isroilga qarshi choralarni to‘sib qo‘yardi. Biroq payshanba kuni bunday qilmadi va Kengash a’zolari qatori «Dohadagi so‘nggi hujumlarni qoralashini bildirdi».

Bayonot 11 sentabr kuni chaqirilgan favqulodda yig‘ilish arafasida e’lon qilindi. Yig‘ilish Isroilning Dohadagi Hamas rahbarlarini nishonga olgan zarbalarini muhokama qilish uchun Qatar, Jazoir, Pokiston va Somali talabi bilan chaqirilgan edi.

Isroilning Dohaga hujumi oqibatida Hamasning besh a’zosi o‘ldirildi, ammo guruh rahbariyati suiqasddan omon qoldi. Hujumda 22 yoshli Qatar xavfsizlik xodimi ham halok bo‘ldi. Bu zarba mintaqadagi diplomatik taranglikni keskin oshirdi.

Hamas rahbarlari hujum vaqtida AQSh prezidenti Donald Tramp taklif qilgan yangi kelishuvni muhokama qilayotgan edi.

«Dohada bo‘layotgan voqealar fonida Kengash a’zolari vaziyatni yumshatish muhimligini ta’kidladi va Qatar bilan birdamlik bildirdi», deyiladi Fransiya va Buyuk Britaniya tomonidan tayyorlangan bayonotda. Lekin unda Isroil nomi ochiq tilga olinmadi.

Unda, shuningdek, «Hamas tomonidan o‘ldirilganlarni ham o‘z ichiga olgan garovdagilarni ozod qilish, urush va G‘azodagi azob-uqubatlarni tugatish» ustuvor vazifa ekani ta’kidlandi. G‘azoda hali 40 dan ortiq garovda saqlanayotganlar bor, ularning faqat yarmi tirik bo‘lishi taxmin qilinmoqda.

A-Jazeera'ning yozishicha, AQShning bu harakati Trampning hujumdan noroziligini ko‘rsatdi.

«Qatardagi bir tomonlama bombardimon – mustaqil davlat hududida, AQSh bilan yonma-yon, jasorat bilan tinchlik vositachiligini amalga oshirayotgan davlatga qarshi zarba – na Isroil, na Amerika maqsadlariga xizmat qiladi», dedi AQShning BMTdagi vaqtinchalik elchisi Doroti Shea.

U shuningdek, «buni bahona qilib Isroilning o‘z garovdagilarini uyga qaytarish majburiyatini shubha ostiga qo‘yish noo‘rin»ligini qo‘shimcha qildi.

A-Jazeera'ning diplomatik manbalariga ko‘ra, AQSh bayonotda Isroilga qarshi kuchliroq iboralar ishlatilishiga qarshi chiqqan. Shunga qaramay, bayonot «nihoyatda muhim» deb baholandi.

«AQSh Isroilning Qatarga hujumini himoya qila olmaydi va qilmaydi», dedi Shea. Nashrning yozishicha, AQSh hanuz Isroilni qo‘llab-quvvatlaydi, uni Xavfsizlik Kengashida himoya qiladi. Lekin bu safar bu voqea AQSh uchun chiziqdan o‘tish bo‘ldi.

Seshanba kungi hujumdan keyin Oq uy Isroil Trampni oldindan ogohlantirmaganini bildirdi. U zarbadan xabar topgach, maxsus vakili Stiv Uitkoffni Qatarga ogohlantirish berishga yuborgan. Ammo u qo‘ng‘iroq qilganda Dohada allaqachon portlashlar boshlangan edi.

Qatarning e’tirozlari

AQShga uchib kelgan Qatar bosh vaziri Shayx Muhammad bin Abdurahmon Al-Soni BMTning uch soatlik marafon sessiyasida qatnashdi. U Doha gumanitar va diplomatik sa’y-harakatlarni davom ettirishini, ammo xavfsizlik va suverenitet yana buzilishini qabul qilmasligini qat’iy aytdi.

Isroil rahbarlarini «mag‘rur» deb atagan Al-Soni hujumlar aynan vositachilik jarayonida uyushtirilgani, bu esa mintaqa barqarorligi hamda jarayonni izdan chiqarishga qaratilganini ta’kidladi:

«Bu hujum xalqaro hamjamiyatni sinov oldiga qo‘ydi», dedi Al-Soni. «Shovqinchi ekstremistlar boshchiligidagi Isroil o‘z xatti-harakatlarida barcha chegaralardan o‘tib ketdi. Biz Isroilning nima qilishini oldindan ayta olmaymiz – ular bunday hujum qilgan bo‘lsa, qanday qilib Isroil vakillarini qabul qilishimiz mumkin?»

Kengashning ko‘plab a’zolari allaqachon G‘azodagi gumanitar inqiroz va Isroilning G‘azo shahriga yangi bostirib kirishidan norozi bo‘lib, Isroilni «urush qo‘zg‘ash» va «tinchlik muzokaralariga to‘sqinlik qilish»da aybladi.

BMTning siyosiy masalalar bo‘yicha bosh kotib o‘rinbosari Rozmari DiKarlo Qatarni «tinchlikni ilgari surishda qadrli hamkor» deb atadi va Isroilning beparvoligi haqida ogohlantirdi, zarbalarni «xavotirli eskalatsiya» deb ta’rifladi.

Uning aytishicha, Isroilning G‘azodagi urushi o‘n minglab odamlar hayotiga zomin bo‘ldi va butun hududni vayronaga aylantirdi. U shuningdek, G‘arbiy Sohil, jumladan, Sharqiy Quddusdagi vaziyat ham tobora og‘irlashayotganini qayd etdi.

U Isroilning mintaqadagi boshqa «xavfli eskalatsiyalari» – Eron, Livan, Suriya va Yaman bilan bog‘liq vaziyatlarni ham tilga oldi.

«Isroilning Dohaga hujumi bu halokatli mojaroda yangi va xavfli bosqich ochishi mumkin. Bu mintaqaviy tinchlik va barqarorlikka jiddiy tahdid soladi», dedi DiKarlo.

«Bu – aqldan ozish belgisi»

Jazoirning BMTdagi elchisi Amar Benjama Isroil go‘yoki qonun mavjud emasdek, chegaralar xayoliydek, suverenitet esa keraksizdek ish tutmoqda, dedi. «BMT nizomi ular uchun faqat o‘tkinchi matn».

Benjama Isroilning Suriya, Livan, Yaman va «taniqli tinchlik vositachisi» Qatarni nishonga olganini qayd etib, qo‘shimcha qildi:

«Bu kuch emas, bu beparvolik. Bu – aqldan ozish belgisi. Bu – ekstremistik hukumatning ishi. Bu hukumat mintaqa va butun dunyoni halokat sari olib bormoqda», deya Jazoir vakilining so‘zlarini keltirmoqda nashr.

Isroilning BMTdagi elchisi Danni Danon esa hujum «faqat Dohadagi hashamatli sharoitlarda hujumlarni rejalashtirayotgan Hamas rahbarlariga qaratilgani»ni aytdi. U Hamas vakillarining «legitim siyosatchi yoki diplomat emas»ligini bildirdi.

«Isroil hukumati navbatdagi dushmanlik aktini amalga oshirishni tanlagani achinarli», dedi BMTdagi Janubiy Koreya elchisi o‘rinbosari Sangjin Kim. U bu oy Kengashning navbatma-navbat raisligini olib bormoqda.

A-Jazeera muxbirining so‘zlariga ko‘ra, sessiyada hukmron kayfiyat «dunyo aniq ravishda Qatar tomonida»bo‘lgani ko‘rinib turdi.

«Qatar uchun keng ko‘lamli qo‘llab-quvvatlash va Isroilni keng qoralash kuzatildi», dedi u. «Ko‘plab davlatlar Isroilning davom etayotgan jinoyatlari uchun javobgarlik talab qildi».