O‘zbekiston | 17:49 / 29.09.2018
13790
4 daqiqa o‘qiladi

Himoya orderi oilada zo‘rlik ishlatilishidan himoyalaydi

Illyustrativ foto

Adliya vazirligi tomonidan ishlab chiqilgan «Maishiy zo‘rlik ishlatishning oldini olish to‘g‘risida»gi qonun loyihasi QHTBT portalida muhokama qilinmoqda.
 
Eslatib o‘tamiz, prezidentning 2.07.2018 yildagi PQ-3827-son qarorida (14-band) qonun loyihasini ishlab chiqish nazarda tutilgan. Shuningdek mazkur hujjat bilan maxsus reabilitatsiya markazi tashkil etilgan, jabrlanganlar murojaat qilishi uchun «tezkor aloqa» yo‘lga qo‘yilgan.  
 
Norma’ning yozishicha, taqdim etilgan qonun loyihasining tushunchalar doirasi keng. Avvalambor, maishiy zo‘rlik ishlatish deganda kundalik oilaviy turmushda bir shaxs (bir guruh shaxslar) tomonidan boshqa shaxsga nisbatan uning hayoti, sog‘lig‘i, erkinligi, jinsiy daxlsizligi, or-nomusi, qadr-qimmatiga hamda qonun bilan himoyalanadigan boshqa huquqlari va qonuniy manfaatlariga tajovuz qiluvchi harakatlar (harakatsizlik) sodir etilishi tushuniladi.  
 
Maishiy zo‘rlik ishlatish turli shaklda bo‘lishi mumkin:

• ruhiy (inson qadr-qimmatini tahqirlash, kamsitish, haqorat qilish, tuhmat qilish, doimiy tanqid qilish, mazax qilish, uydan chiqib ketishi yoki uydan haydash bilan tahdid qilish va boshqalar);
• jismoniy (kuch ishlatish);
• jinsiy (jinsiy aloqaga majburlash);   
• iqtisodiy (turar joyidan, yemishidan, kiyim-kechagidan va boshqa mol-mulkidan mahrum qilish).
 
Maishiy zo‘rlik ishlatishning oldini olish bilan bevosita prokuratura, adliya, ichki ishlar, mehnat, ta'lim va sog‘liqni saqlash organlari, shuningdek Xotin-qizlar qo‘mitasi, «Oila» markazi va fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari shug‘ullanadilar. Qonun loyihasi bilan ularning vakolatlari batafsil tartibga solingan.
 
Maishiy zo‘rlik ishlatishning oldini olish tizimi umumiy va yakka tartibdagi chora-tadbirlarni o‘z ichiga oladi. Birinchisiga tegishli davlat dasturlarini ishlab chiqish va amalga oshirish, huquqiy targ‘ibot va tahliliy ishlar kiradi. Ikkinchisi - aniq va maxsus yo‘naltirilgan tadbirlar: maishiy zo‘rlik ishlatishning oldini olish yuzasidan o‘tkaziladigan suhbatlar, himoya orderini rasmiylashtirish, aholini ushbu harakatlarni keltirib chiqaradigan sabablar va shart-sharoitlar haqida xabardor qilish hamda jabrlanganlarni maxsus reabilitatsiya markazlariga joylashtirish.
 
Himoya orderi birga yashashda bir-biriga zarar yetkazmaslik va ehtiyotkorlik chorasidir (prokuror nazorati dalolatnomalari, «Prokuratura to‘g‘risida»gi Qonunning 40, 42-moddalari). Bu bilan shaxs bundan keyin nojo‘ya harakatlarga yo‘l qo‘ymasligi, maishiy zo‘rlik ishlatishga moyil xulq-atvori uchun javobgarlikka tortilishi haqida xabardor qilinadi. Orderda quyidagi talablar ko‘rsatilishi mumkin:

• maishiy zo‘rlik ishlatishni taqiqlash;
• zulmkorning jabrlanuvchi bilan bevosita yoki biror vosita orqali aloqada bo‘lishini vaqtincha taqiqlash;
• jabrlanuvchining davolanish va maslahat olish, reabilitatsiya markaziga joylashtirish xarajatlarini aybdor zimmasiga yuklash.      
 
Himoya orderi jabrlanuvchiga (ko‘chirma nusxasi - aybdorga), agar u 14 yoshga to‘lmagan bo‘lsa, yoki muomalaga layoqatli bo‘lmasa - qonuniy vakiliga, vasiylik organiga yoxud voyaga yetmaganlar ishlari bo‘yicha komissiyaga beriladi. Bu maishiy zo‘rlik ishlatilganligi dalili belgilangan vaqtdan boshlab bir sutka ichida amalga oshiriladi. Order 15 kungacha amal qiladi, amal qilish muddatini 30 kunga uzaytirish mumkin. Hududiy IIB tomonidan himoya orderlari beriladi va ularning ijrosi yuzasidan nazorat olib boriladi.
 
Loyiha o‘zgartirilishi, unga qo‘shimcha kiritilishi yoki rad etilishi mumkin.

Mavzuga oid