Jurnalistlar Roskomnadzor internetda rossiyaliklarni qanday kuzatishini o‘rgandi

8 fevral, seshanba kuni qator nashrlarning tadqiqotchi jurnalistlari Roskomnadzorga bo‘ysunuvchi «Bosh radiochastota markazi» xodimlarining ish fayllari va yozishmalari tahlilini e’lon qildi. Bu haqda OAVga 2022 yil noyabrida tashkilotning ichki tarmog‘ini buzib, ikki terabaytdan ortiq hujjatlarni yuklab olishga muvaffaq bo‘lgan Belarusning «Kiberpartizanlar» hakerlar guruhi xabar berdi. 

Ushbu ma’lumotlar to‘plami bo‘yicha tekshiruvlar «Sistema» («Nastoyashcheye vremya» va «Ozodlik radiosi»ning rus tilidagi yangi tadqiqot loyihasi), «Mediazona», «Agenstva», shuningdek, «Vajnyye istorii» va Süddeutsche Zeitung tomonidan e’lon qilindi. Jurnalistlar sizib chiqqan ma’lumotlarni o‘rganib, Roskomnadzorning ushbu ko‘zga ko‘rinmas tuzilmasi rossiyaliklarning internetdagi umumiy davlat kuzatuvida muhim rol o‘ynaydi degan xulosaga kelishdi. 

«Sistema» surishtiruviga ko‘ra, «Bosh radiochastota markazi» xodimlari Ukrainadagi urush mavzusida davlat senzurasida bevosita ishtirok etadilar. Ular mustaqil Rossiya ommaviy axborot vositalari va alohida jurnalistlarni qoralaydilar. Agar ular rossiyalik harbiylarning jinoyatlariga oid ma’lumotnomalarni topsalar, ularni zudlik bilan «o‘chirish uchun» «Yandeks»ga yuboradilar. Ommaviy axborot vositalari va ijtimoiy tarmoqlarda bosib olingan Ukraina hududlaridagi kayfiyat ham tahlil qilinadi.

Monitoring xizmati internetda e’lon qilingan «Vladimir Putin haqidagi salbiy fikrlar», jumladan, ijtimoiy tarmoqlardagi postlar va Rossiya prezidenti «sog‘lig‘ining og‘ir ahvoli» mavzusidagi materiallarni alohida o‘rganadi. Mutaxassislar sun’iy intellektni Putinga qarshi «haqorat»li postlarni izlash va prezidentni aks ettiruvchi karikaturalarni aniqlash uchun o‘rgatmoqda. Fuqarolarni kuzatishni soddalashtirish uchun «Bosh radiochastota markazi» «yarim maxfiy» messenjerni ishlab chiqdi, undan butun kuch bloki xodimlari foydalanadi. 

Ta’kidlanganidek, «Bosh radiochastota markazi» xodimlari «xorijiy agentlarga» qarshi repressiyalarda bevosita ishtirok etib, 2021 yilning ikkinchi yarmida aholi, tashkilotlar va ommaviy axborot vositalariga ushbu maqomni ommaviy ravishda berishdan ancha oldin Adliya vazirligiga ma’lumotnomalar tayyorlagan. «Vajnyye istorii» ma’lumotlariga ko‘ra, «Bosh radiochastota markazi»da jami 804 ta «xorijiy agentlar» ro‘yxati tuzilgan bo‘lib, undagi 139 nafar shaxs reyestrga kiritilgan.

«Bosh radiochastota markazi» neyrontarmoqlar asosida bir vaqtning o‘zida rossiyaliklar uchun bir nechta kuzatuv tizimlarini ishlab chiqmoqda. Bu tizimlar «odamlar ommaviy yig‘inlari» aks etgan videolardagi odamlarning yuzlarini taniydi, internetda «norozilik kayfiyatlari», «an’anaviy qadriyatlarni obro‘sizlantirish» va «prezident haqidagi feyklar»ni topadi. Kuzatuvni optimallashtirish uchun «Bosh radiochastota markazi» ijtimoiy tarmoq foydalanuvchilarining haqiqiy sahifalariga o‘xshashi uchun o‘zining «botlar fermasini» yaratadi. 

Xodimlar hozircha «muammoli» ma’lumotlarni asosan qo‘lda qidiryapti va qayta ishlayapti. Biroq, ishga neyrontarmoqlarni jalb qilish allaqachon boshlangan va ularni o‘qitish uchun boshqa narsalar qatorida «Yandeks»ning «Toloka» platformasi ishlatilgan. Materialda aytilishicha, «Yandeks»ning «Bosh radiochastota markazi» faoliyatidagi ishtiroki unchalik katta emas, ammo Moskva fizika-texnika instituti va Brand Analytics markaz bilan faol hamkorlik qilmoqda.