Rioda jinoiy to‘daga qarshi qonli reyd: politsiya amaliyoti chog‘ida 64 kishi halok bo‘ldi

28 oktyabr kuni Rio-de-Janeyroda shahar tarixidagi eng qonli politsiya amaliyotini o‘tkazdi. Amaliyot chog‘ida kamida 64 kishi halok bo‘ldi, ularning 4 nafari politsiya. Rio shtati hukumati seshanba kungi operatsiyani «Comando Vermelho» — «Qizil qo‘mondonlik»to‘dasiga qarshi tarixdagi eng yirik reyd deb atadi.

Halok bo‘lganlarning qanchasi politsiya nishonidagi to‘da a’zolari, qay qismi esa tasodifan halok bo‘lgan fuqarolar ekani aniq emas.

Rio gubernatori Klaudio Kastro «narko-terroristik tuzilmalarga qarshi qat’iy turamiz», deya bayonot berdi. Uning aytishicha, operatsiya shaharning xalqaro aeroporti yaqinida, kambag‘al va zich aholi yashaydigan hududlar — Rio favelalarida o‘tkazilgan.

Riodagi Alemao va Penha favelalari — dengiz bo‘yidagi tepaliklarda joylashgan kambag‘al va zich aholi yashaydigan hududlar hisoblanadi.

«Seshanba kuni erta tongda osmonni tutun qoplagan — jangarilar zirhli mashinalar harakatini to‘sish uchun avtomobillarni yoqib yuborgan, to‘xtovsiz otishmalar esa shahar manzarasi fonida yangragan», deydi guvohlardan biri Reutersʼga.

Politsiya tarqatgan videolarda gumondorlar politsiyaga qarshi granatalar bilan jihozlangan dronlardan foydalanayotgani aks etgan. Tasvirlarda shuningdek, qurollangan shaxslarning o‘rmonzor tomonga qochib ketayotgani ko‘rsatilgan.

Braziliya rasmiylariga ko‘ra, operatsiyada 2 500 nafar xodim ishtirok etgan va ikki oydan ortiq vaqt davomida rejalashtirilgan. «Bu operatsiya mamlakatdagi eng yirik jinoiy to‘daning kengayishini to‘xtatishga qaratilgan bir yillik tergovning yakuniy bosqichi bo‘ldi. Politsiya to‘da bilan aloqasi bor deb gumon qilingan 81 kishini qo‘lga oldi», dedi rasmiylar.

Bundan tashqari, giyohvandlik savdosida ayblanayotganlar va ularning pul yuvish sxemalariga qarshi operatsiyalar uchun 250 ta tintuv orderi berilgan.

Vayrona va tartibsizlik seshanba kuni Rio chekka tumanlarining boshqa qismlariga ham tarqaldi; to‘da a’zolari yo‘llarni to‘sish uchun avtobuslarni qo‘llashgan. Universitetlar darslarni bekor qildi, avtobus kompaniyalari qatnovni to‘xtatdi va xalqaro aeroport tomon olib boruvchi yo‘l ham yopildi.

Shtat yordamga muhtoj

Gubernator Kastro ushbu voqeani «uyushgan jinoyatchilikka qarshi urushning» bir qismi sifatida tasvirlab, Prezident Lula da Silvani tanqid qildi. U Rio giyohvandlik to‘dalari bilan kurashda yordamga muhtoj ekani, biroq federal hukumat uning yordam so‘roqlarini rad etganini aytdi.

«Rio-de-Janeyro bugun bu kurashda butkul yolg‘iz. Bunday urush uchun bizda yanada ko‘proq yordam bo‘lishi kerak edi, ehtimol hatto qurolli kuchlardan ham», — deya gubernatorning so‘zlarini keltirmoqda New York Times.

Lulaning adliya vaziri esa gubernatorning da’volarini rad etdi. U so‘nggi ikki yil davomida shtatda uyushgan jinoyatchilikka qarshi o‘nlab qo‘shma operatsiyalar o‘tkazilganini ta’kidladi.

Tadbirga tayyorgarlik

Aslida, politsiya Rioda ko‘p marotaba yirik tadbirlar oldidan jinoyatchi guruhlarga qarshi keng ko‘lamli operatsiyalar o‘tkazib keladi. Shaharda ilgari: 2016 yilgi Olimpiada o‘yinlari, 2024 yilgi G20 sammiti va iyul oyida BRIKS sammiti oldidan ham shunday tadbirlar o‘tkazilgan.

28 oktyabrdagi operatsiya — BMTning iqlim sammiti doirasidagi tadbirlari boshlanishidan oldin o‘tkazildi.

Kelasi hafta Rio iqlim o‘zgarishiga qarshi kurashayotgan merlar ishtirokidagi C40 global sammitiga va «Earthshot» mukofoti tadbiriga mezbonlik qiladi. Bu dastur – noyabrda Amazon mintaqasida o‘tkaziladigan BMTning COP30 iqlim sammitiga tayyorgarlikning bir qismidir.

Fuqarolik jamiyati faollariga ko‘ra, harbiy uslubdagi operatsiyada qurbonlar soni ko‘p bo‘lgan xolos. «Lekin bu butunlay muvaffaqiyatsiz yondashuv, chunki u giyohvandlik ishlab chiqarish zanjiridagi haqiqiy bo‘g‘inlarni nishonga olmaydi», deydi Xavfsizlik bo‘yicha «Cou da Paz» markazi ijrochi direktori Karolina Rikardo.

O‘limlar soni ko‘p bo‘lgan bu operatsiya – odatda politsiya va to‘dalar o‘rtasidagi qonli to‘qnashuvlarga ko‘nikkan Rioda ham ko‘pchilikni larzaga soldi. Xususan, 2021 yilda aynan shu kriminal guruhga qarshi o‘tkazilgan operatsiyada 28 kishi vafot etgandi.