Путин Душанбеда Алиев билан «ярашди»

Путин 9 октябр куни Тожикистонга давлат ташрифи билан келди. У Душанбеда МДҲ давлатлари раҳбарлари кенгаши йиғилиши доирасида озарбойжонлик ҳамкасби билан учрашди – бу уларнинг ўтган йил октябр ойидан буён илк учрашуви бўлди.

Жорий йил сентябрида Путин ва Алиев Хитойдаги ШҲТ саммити вақтида тўқнаш келишган, аммо ўшанда тўлақонли мулоқот рўй бермаганди.

Шунингдек, Путин ва Алиев анча вақт давомида телефонда ҳам гаплашишмаган. 7 октябр куни Алиев Россия президентини туғилган куни билан табриклаш учун қўнғироқ қилди, аммо бунгача уларнинг охирги телефон мулоқоти март ойида бўлганди.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Путин ва Алиевнинг охирги учрашувидан буён ўтган бир йил мобайнида Россия ва Озарбойжон муносабатлари фақат ёмонлашиб борди.

Томонлар ўртасидаги биринчи дипломатик можаро 2024 йил декабр ойи охирида «Озарбойжон ҳаво йўллари» авиакомпаниясининг йўловчи самолёти ҳалокатга учраши билан боғлиқ. Ўшанда Озарбойжон пойтахти Бокудан Россиянинг Грозний шаҳрига парвоз қилган Embraer E190 лайнери Қозоғистон ҳудудида қулаб тушганди. Натижада бортда бўлганлардан 38 нафари ҳалок бўлган, фақат 29 киши тирик қолганди.

Авиаҳалокат Россия ҳаво ҳужумидан мудофаа тизимлари украин дронларинин Кавказ ҳудудига ҳужумларини қайтариши чоғида рўй берган. Озарбойжон ҳукумати самолётни Россия ҳаво ҳужумидан мудофаа тизими учирган ракета уриб туширганини маълум қилган. Москва эса ҳодиса учун расман айбини тан олишдан бош тортганди.

Жорий йилнинг июл ойида Алиев Озарбойжон Россиядан ҳеч қандай асосли жавоб олмаганини ва халқаро судга мурожаат қилиш ниятида эканини айтганди. Шу билан бирга, у Озарбойжон самолёти билан боғлиқ ҳодисани ва 2014 йилда Донбасс осмонида Малайзиянинг «Боинг» самолёти уриб туширилгани билан қиёслаб, Ҳаагадаги Халқаро жиноий суд самолёт қулаши учун Россияни айбдор деб топганини эслатди.

«Биз нима бўлганини биламиз ва буни исботлай оламиз, Россия расмийлари барчасидан хабардор эканини ҳам биламиз. Самолётнинг фюзеляжи бутунлай илма-тешик бўлганди. Самолёт ичида шрапнелдан яраланган икки киши бор эди. Шунинг учун бу самолётни Украина дрони уриб туширгани ҳақидаги фикр мутлақо бемаъни. Бу боғча болалари учун айтиладиган эртак», – деганди Алиев.

Пайшанба кунги учрашувда Путин гапни «нисбатан нозик мавзу»дан бошлашни таклиф қилди. Путин илк марта Озарбойжон самолёти Россия ҳаво ҳужумидан мудофаа тизимлари туфайли шикастланганини тасдиқлади, шунингдек, Россия осмонида рўй берган фожиа учун узр сўради.

Шу билан бирга, у бу фожиа бир неча ҳолатлар билан боғлиқлигини айтиб, биринчи сабаб Россия осмонида Украина дронлари бўлганида эканини айтган.

«Ҳозир умуман олганда, бу фожианинг сабаблари ҳақида гапириш мумкин. У бир неча ҳолатлар билан боғлиқ. Биринчиси, осмонда Украина дронлари бўлган. Ўша куни биз Россия чегарасини кесиб ўтган учта дронни қайд этганмиз.

Иккинчи сабаб - Россия ҳаво ҳужумидан мудофаа тизимидаги техник носозликлар. Отилган иккита ракета самолётга тўғридан-тўғри зарба бермади, агар шундай бўлганида, у ўша жойда ерга қулар эди. Ракеталар тахминан ўн метр масофада портлади», – деди Путин.

Унинг сўзларига кўра, самолётга ракетанинг зарба берувчи элементлари эмас, катта эҳтимол билан парчалари урилган ва айнан шунинг учун пилот буни қушлар галаси билан тўқнашув сифатида қабул қилиб, россиялик диспетчерларга шундай маълумот берган.

Россия президенти самолёт билан боғлиқ фожиа Россия осмонида содир бўлгани учун аллақачон узр сўраганини айтди. У ҳалокатда қурбон бўлганларнинг оилаларига яна бир бор ҳамдардлик билдириб, Россия ҳалокат сабабларини ўрганишда ёрдам бераётганини қўшимча қилди.

«Албатта, бундай фожиали ҳолатларда талаб қилинадиган ҳамма нарса Россия томонидан амалга оширилади, жумладан компенсациялар бўйича, шунингдек, барча мансабдор шахсларнинг хатти-ҳаракатларига ҳуқуқий баҳо берилади», – деб қўшимча қилди Путин.

Россия президентининг айтишича, AZAL самолёти учувчисига Махачқалъага қўниш таклиф қилинганди, бироқ у Бокуга, кейин эса Қозоғистонга боришга қарор қилган.

Путин шунингдек, Озарбойжон президентига бу маълумотни гўёки бироз олдинроқ, учрашув арафасида Москвага қўнғироқ қилиб, AZAL самолёти ҳалокати бўйича текширувда қўшимча тафсилотлар бор-йўқлигини сўраганида олганини айтган.

Алиев бунга жавобан Путинга Озарбойжон самолёти ҳалокати сабабларини аниқлашни ўз назорати остида ушлаб тургани учун миннатдорчилик билдирди. Бу сафар у ҳеч қандай танқидий фикр билдирмади.

Россия ва Озарбойжон ўртасидаги иккинчи дипломатик можаро 2025 йил июн ойида Екатеринбургда озарбойжонликлар диаспораси вакиллари ҳибсга олинганидан кейин авж олди.

Ўшанда Россия хавфсизлик кучлари 2000-йиллар бошидаги қотилликлар иши бўйича асли келиб чиқиши Озарбойжондан бўлган бир гуруҳ шахсларни ҳибсга олган, икки гумонланувчи ҳибсга олиш чоғида ҳалок бўлганди. Россия расмийлари улар юрак етишмовчилигидан вафот этганини даъво қилган бўлса, Озарбойжондагилар ўлимга қаттиқ калтаклаш сабаб бўлганини таъкидлади.

Бунга жавобан Бокуда саккиз нафар россиялик гиёҳванд моддалар контрабандаси ва кибержиноятларда айбланиб, намойишкорона қўлга олинди.

Бундан ташқари, Озарбойжон ҳукумати Бокудаги «Рус уйи»ни ёпиб, унинг ходимларини жосусликда айблади, «Спутник Озарбойжон» нашри директори ва бош муҳаррири ҳибсга олинди, Москва экстрадиция қилишни сўраган россиялик собиқ судя Елена Хахалева эса ҳибсдан озод қилинди. Шунингдек, Озарбойжон расмийлари Россия фуқароларининг мамлакатда қолиш муддатини йилига 90 кунгача қисқартирди.

Алиев пайшанба куни Путин билан учрашувда Россия-Озарбойжон муносабатларида, унинг фикрича, яхши динамика бўлганини айтди.

«Бу йил муносабатлар муваффақиятли ривожланди, жумладан, сиз айтганингиздек, товар айирбошлашда ҳам, бошқа барча йўналишларда ҳам яхши динамика кузатилмоқда – ҳеч қаерда секинлашиш ва ортга қайтиш кузатилмади», – деди Озарбойжон раҳбари.

Икки давлат раҳбарларининг учрашуви бир соатга яқин давом этган.