Diqqat markazidagi milliarderlar, rad etilgan Leps va qabuldagi o‘zgarishlar - hafta dayjesti

334 mln yevrolik xaos: ofshordagi kompaniyalar salkam trillion so‘m zarar to‘plagan TMZni tark etdi, zavod millionlab yevrolik qarzlari bilan davlatning qo‘lida qoldi. Urushni qo‘llayotgan Grigoriy Leps: Markaziy Osiyo unga yo‘q dedi. Qo‘shib yozayotgan hokimlar: G‘aniyev ularni insofga chaqirib, yana so‘z boyligini namoyish qildi. Ortda qolayotgan hafta mavzulari – Kun.uz dayjestida.

{Yii::t(}

O'tkazib yuborish 6s

O'tkazib yuborish

MXXning tarixiy qarorgohi buzib tashlanmoqda

Toshkent shahri va umuman butun O‘zbekiston uchun katta ramziy ahamiyatga ega obektlardan biri – sobiq Milliy xavfsizlik xizmatining qarorgohi buzilyapti. 1950 yillarda qurilib, o‘nlab yillar davomida O‘zbekiston SSR Davlat xavfsizlik qo‘mitasi, keyin Milliy xavfsizlik xizmatining markaziy apparati joylashgan, katta qudrat va qo‘rquvni ifodalagan generallar makoni yaqin kunlar ichida tarix qa’riga singib ketadi.

2018 yilda Milliy xavfsizlik xizmati Davlat xavfsizlik xizmatiga aylantirilgach, boshqa joyga ko‘chirilgan edi. 2021 yil aprelida bino xususiylashtirish uchun sotuvga qo‘yildi, ikki oy o‘tib sotilgani e’lon qilindi. Toshkentning qoq markazidagi 2,2 gektar maydonda joylashgan obekt uchun 210 mlrd so‘m taklif qilgan Metropol Group tender g‘olibi deb topildi. Bu kompaniyaning yagona egasi – o‘sha paytda ham, hozir ham sobiq tashqi ishlar vaziri Abdulaziz Komilovning o‘g‘li Doniyor Komilov hisoblanadi.

E’tiborlisi, bino sotilgani haqida 2021 yil 17 iyunda e’lon qilingan bo‘lsa, xuddi shu kundan e’tiboran bino hukumat qarori bilan madaniy meros obektlari ro‘yxatidan o‘chirilgan. Endilikda bu yerda 22 qavatli mehmonxona quriladi. Bu borada Metropol Group va Radisson mehmonxonalar tarmog‘i o‘rtasida kelishuv imzolangan. Hashamatli otel 2026 yilda foydalanishga topshirilishi ma’lum qilingan.

Sobiq MXX binosining buzilishi sabab Doniyor Komilovning ismi OAVda yana bir marta ko‘zga tashlangan haftada, u haqda ayrim yangi ma’lumotlar ham paydo bo‘ldi. Forbes nashrining yozishicha, 51 yoshli millioner Rossiyadagi eng yirik sanoat korxonalaridan biri bo‘lmish Ural kon-metallurgiya kompaniyasining ham egasiga aylangan. Kompaniya 2022 yil bo‘yicha e’lon qilgan hisobotida uni benefitsiar mulkdor sifatida ko‘rsatgan. Bungacha Doniyor Komilovning Moskvada qimmatli qog‘ozlar, moliyaviy xizmatlar, ko‘chmas mulk va uskunalar savdosi bilan shug‘ullanuvchi bir nechta kompaniyalari borligi ma’lum edi. Shuningdek, uning O‘zbekistonda ochgan kompaniyalaridan biri shu yil boshida Qo‘qon biokimyo zavodini 277 mlrd so‘mga sotib olgandi.

Bankrotlik xavfi bilan yuzlashgan Toshkent metallurgiya zavodi

Hafta davomida Rossiyadagi asli o‘zbekistonlik yana bir millioner Alisher Usmonov ham jamoatchilik diqqat markaziga tushdi. Ma’lum bo‘lishicha, Toshkent metallurgiya zavodi katta zararga kirib ketishi ortidan Usmonovga aloqador kompaniyalar loyihadan chiqib ketgan, moliyaviy tang ahvoldagi zavod millionlab yevrolik qarzlari bilan davlatning ixtiyorida qolgan.

Toshkent metallurgiya zavodi 2020 yilda ishga tushgan edi. Loyihaning umumiy qiymati avvaliga 278 mln yevroga baholanib, keyin 334 mln yevrogacha oshirilgan. Bu mablag‘ning yarmini O‘zbekiston tomoni kiritgan bo‘lsa, qolgan yarmini qoplash uchun Rossiya bankidan kredit olingan. 2022 yil holatiga, O‘zbekiston Tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasining ulushi 49,9 foiz, Alisher Usmonovga taalluqli ofshordagi ikkita kompaniyaning ulushi esa 50,1 foiz bo‘lgan.

O‘zbekiston Oliy sudining Lex.uz saytida e’lon qilingan qaroridan ma’lum bo‘lishicha, Tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasi zavodning qolgan ikkita ta’sischisini kompaniyadan chetlashtirishni so‘rab murojaat qilgan. Da’voga ko‘ra, Toshkent metallurgiya zavodi oxirgi yillarda jami (!) 917 mlrd so‘mga yaqin zarar ko‘rgan. Jamg‘arma ahvolni o‘nglash uchun muddati o‘tib ketgan kreditlarni qaytarish muddatlarini uzaytirish, Rossiyadan yana salkam 17 mln dollar yangi kredit olish va boshqa choralarni amalga oshirmoqchi bo‘lgan, lekin bu paytda kompaniyaning qolgan ikkita ta’sischisi loyihada shunchaki ishtirok etmay qo‘ygan. Natijada, muhim qarorlarni qabul qilish uchun ta’sischilar kvorumiga ega bo‘lmagan kompaniya bankrotlik xavfi ostida qolgan. Sud jamg‘armaning da’vosini qanoatlantirib, Kiprda ro‘yxatdan o‘tgan ikkita firmani MChJ ishtirokchilari tarkibidan chiqargan.

Davlatning milliardlab so‘m mablag‘i yo‘naltirilgan bunday yirik loyihada bunaqangi darajadagi korporativ xaos yuzaga kelganiga aql bovar qilmaydi. Chunki gap qandaydir kichik sex haqida emas, 334 million yevrolik mega-loyiha haqida ketyapti. Shu o‘rinda eslatib o‘tamiz, loyihani amalga oshirishda nafaqat Alisher Usmonovga borib taqaladigan kompaniyalar, balki millioner Qobil Shodiyevga tegishli ekani aytiladigan SFI guruhi ham ishtirok etgan. Bu guruh zavod qurilishining barcha bosqichlarini nazorat qilgan, ma’lum muddat ta’sischilar qatorida ham bo‘lgan.

Toshkent metallurgiya zavodi holat yuzasidan bergan bayonotida zavodning qarzlari yuridik jihatdan davlatning zimmasida emasligiga urg‘u berdi. Bayonotda aytilishicha, kompaniya 2026 yildan daromadga kirishni rejalashtirmoqda. 900 mlrd so‘mlik zarar qayerdan kelganiga esa aniqlik kiritilmadi.

Davlat ishtirokidagi korxonalar mavzusini Jizzax akkumulyator zavodi bilan bog‘liq noxush xabar bilan yakunlaymiz. Zavod o‘zi ishlab chiqargan mahsulotlarni Rossiyaga “KUCH” brendi ostida eksport qilgani juda qimmatga tushmoqda. Rossiyada bu savdo belgisini Artem Paliychuk ismli qrimlik tadbirkor ro‘yxatdan o‘tkazgan. U Jizzax akkumulyator zavodini o‘ziga tegishli brenddan noqonuniy foydalanishda ayblab sudga bergan va birinchi instansiya sudida yutib chiqqan edi. Ma’lum bo‘lishicha, apellyatsiya sudi birinchi sud qarorini o‘zgarishsiz qoldirgan.

Qarorga ko‘ra, O‘zbekiston kompaniyasi rossiyalik tadbirkor foydasiga 257,3 mln rubl to‘lashi kerak. Bu taqriban 2,8 mln dollarga teng. Taqqoslash uchun, Jizzax akkumulyator zavodining 2022 yildagi sof foydasi 8 mlrd so‘m bo‘lgan. Bu – Rossiyadagi sud belgilagan tovon pulidan 4 barobarga kam. Boshqacha aytganda, agar sud qarori o‘z kuchida qolsa, zavod belgilangan tovonni to‘lashi uchun 4 yillik sof foydasidan voz kechishi kerak bo‘ladi.

Qo‘shib yozish: G‘aniyev hokimlarni insofga chaqirdi

Internetda audiosi tarqalishi bilan ma’lum va mashhur bo‘lgan Shuhrat G‘aniyevning bu safar videosi tarqaldi. Prezident maslahatchisi o‘rinbosari o‘zi o‘tkazgan videoselektorda hokimlarni bug‘doydan bo‘shagan yerlarga takroriy ekin ekish bo‘yicha yolg‘on hisobot berganlikda ayblaydi.

“Katta xolangning chorvog‘imi bu, Muxtor? Bu nima qilganing? 6200 gektar bosvoribsan. Gapir, Muxtor. Hozir borib o‘lchaymi?” – deya Qashqadaryoning Nishon tumani hokimi Muxtor Hayitmurodovga yuzlangan Shuhrat G‘aniyev.

“Sen jipiriq, raqamlarni ko‘rmaysanmi? Demak, takroriy ekin bo‘yicha ishlamayapsan ekan-da, jipiriq?”, “Vijdonsiz… Nomard, shunchalik ham aldaysanmi?”, “Jinni bu. Jinni bo‘lsang, sal bir qonuniyroq, fahm-farosati ishlaydigan jinni bo‘l”, kabi so‘zlar bilan boshqa hokimlarga dashnom bergan u.

Shuhrat G‘aniyev faqat o‘zi boshqarayotgan qishloq xo‘jaligi sohasida hokimlar qo‘shib yozishni haddan tashqari ko‘paytirib yuborganidan noliyapti, lekin mahalliy hokimliklar faqat ekinlarnigina qo‘shib yozayotgani yo‘q. Sovetlardan qolgan urf-odat boshqa ko‘p sohalarda ham davom etyapti. Masalan, bu hafta daraxt ekish bo‘yicha qo‘shib yozishlar haqidagi rasmiy ma’lumotlar e’lon qilindi.

Ekologiya vaziri Aziz Abduhakimovning parlamentdagi chiqishida aytishicha, “Yashil makon” loyihasi doirasida O‘zbekiston bo‘ylab 2 milliondan ortiq ko‘chat ekildi deb hisobotga qo‘shib yozilgan. 7,3 mln tup ko‘chat sug‘orish tizimi yo‘q joylarga ekilgan. 1,8 mln tup ko‘chatni parvarishlash uchun hech qanaqa mas’ul belgilanmagan.

Bundan tashqari, daraxt va butalarni ekishda ularning tuproq-iqlim sharoitlariga mos kelish-kelmasligiga e’tibor berilmayotgani tan olindi. Vazirning so‘zlariga ko‘ra, juda ko‘p holatlarda janubiy hududlarda o‘suvchi butalar shimoliy hududlarga, shimoliy hududlarda o‘suvchi daraxtlar esa janubiy hududlarga ekilgan. Tegishli talablarni bajarmagan 753 nafar huquqbuzarga nisbatan jami 1 milliard 156 million so‘m ma’muriy jarimalar qo‘llangan.

Aziz Abduhakimov tizimni epaqaga keltirish uchun qilinadigan ishlar haqida ham gapirdi. Uning aytishicha, bundan buyon “Yashil makon” loyihasi doirasida daraxtlarni pudratchi tashkilotlar ekadigan bo‘ladi. Daraxt ekuvchi kompaniyalar, xuddi qurilish kompaniyalariga o‘xshab, konkurs orqali tanlab olinadi va ularga ekkan daraxtlarini 3 yil davomida parvarishlash majburiyati yuklatiladi. Qayerda, qanaqa ko‘chat ekishni esa “Yashilloyiha” loyihalash instituti belgilab beradi.

OTMga qabuldagi o‘zgarishlar

Oliygohlarga qabul boshlanganidan 2 hafta o‘tib, kontrakt asosidagi va tillar kesimidagi qabul kvotalari nihoyat tasdiqlandi. Unga ko‘ra, bu yil davlat OTMlarining bakalavriatiga jami 190 mingdan ortiq talaba qabul qilinadi. Ulardan 20 foizga yaqini davlat granti asosida o‘qiydi. Bundan tashqari, qoraqalpog‘istonlik yoshlar uchun grant asosida qo‘shimcha 3 mingta o‘rin ajratilyapti.

Hafta qabul borasida kvotalardan boshqa yangiliklarga ham boy bo‘ldi. Abituriyentning bilimiga baho berishda maktabdagi baholarini ham inobatga olish bu yildan boshlanmaydigan bo‘ldi, buni joriy etish 2 yilga kechiktirildi. Bu yil, shuningdek, litseylarga qabulda yozma imtihon bekor qilindi. Ya’ni litseyga kiradiganlar 2 yil avval bo‘lgani kabi faqat test topshiradi. Bundan tashqari, pedagogik yo‘nalishlarning ayrimlarida sirtqi ta’limga qabul to‘xtatildi, ayrimlarida esa 5 yillik staj so‘raladigan bo‘ldi.

Bundan ham jiddiyroq o‘zgarishlar esa keyingi yilgi qabulda ro‘y beradi. Dushanba kuni imzolangan prezident qaroriga asosan, keyingi yildan boshlab abituriyentlar avval test topshirib, keyin to‘plagan balliga qarab yo‘nalish tanlaydigan bo‘ladi. Abituriyentlar o‘zlari tanlagan 3 ta asosiy va 2 ta qo‘shimcha fan bo‘yicha test topshiradi.

Shavkat Mirziyoyev ham saylovoldi kampaniyasining oxirgi haftasida qabul bo‘yicha qator yangiliklarni e’lon qildi. Unga ko‘ra, kelasi yildan boshlab pedagogika yo‘nalishlariga talabalar to‘liq davlat granti asosida qabul qilinadi. Pedagogika yo‘nalishidagi magistratura ta’limi ham to‘liq davlat grantiga o‘tkazilib, kvotalar 2 barobarga oshiriladi. Oliygohlarning professor-o‘qituvchilari o‘quv yuklamasi 25 foizga qisqartiriladi, lekin ish haqi kamaytirilmaydi.

Markaziy Osiyo Grigoriy Lepsga yo‘q dedi

Rossiyalik xonanda Grigoriy Leps Toshkentda konsert berolmaydigan bo‘ldi. Uning 23 oktyabr kuni “Xalqlar do‘stligi” saroyida o‘tishi belgilangan konserti bekor qilindi. Madaniyat vazirligi konsert dasturi “ayrim texnik sabablarga ko‘ra qoldirilgani”ni ma’lum qilgan bo‘lsa ham, sabablar texnik emas, ijtimoiy xarakterga egaligi shubhasiz. Konsertning bekor qilinishi o‘zbekistonliklar unga qarshi ijtimoiy tarmoqlarda ommaviy boykot aksiyasini uyushtirgani bilan bog‘liq.

Grigoriy Leps – Rossiyaning Ukrainaga qarshi urushini eng faol qo‘llab-quvvatlayotgan Z-artistlardan. U hatto Ukraina tanklarini yo‘q qilgan har bir rus askariga 1 mln rubldan mukofot ham e’lon qilgan. Dushanba kuni birinchi mukofot pulini Ukrainada Leopard tankini yo‘q qilgan jangchiga bergani ma’lum qildi. Bu degani, uning konsertiga pul to‘lab tushish bilvosita bo‘lsa-da Rossiyaning Ukrainaga bosqinini moliyaviy qo‘llab-quvvatlashni anglatadi.

O‘zbekistonliklarning konsertga boykotiga eng katta sabab ham shu edi. Lekin ma’lum bo‘lishicha, hukumatdagi, aniqrog‘i Madaniyat vazirligidagi hamma mansabdorlar ham qonxo‘rlikni targ‘ib qilish bilan ezgu san’at etikasini farqlay olmaydi. Vazir o‘rinbosari Bahodir Ahmedov Grigoriy Lepsning urushga homiylik qilayotgani faktini inkor qilib, buni “fisq-u fasod gap” deyishi bilan, ijtimoiy tarmoqlarda tanqid va kulgiga qoldi.

“Bir narsani ochiq aytish kerak, bunaqa g‘iybat, fisq-u fasod gaplardan yiroq bo‘lishimiz kerak. Biz, Xudoga shukr, tinch joyda yashayapmiz. Mana, san’atga bo‘lgan e’tibor. Nima keragi bor, konsertga tusharkan, uni pulini urushga ishlatarkan, degan gaplarning? Urushning kuni shu konsertning kuniga qolibdimi? Qo‘ysin, tinchlik bilan qo‘ysin, tinchlik bilan yursin. Qachongacha g‘iybat, fisq-u fasod gaplar? Ha desa, ruxsat beradigan bo‘lsa, urushga taqaydi. Taqash kerak emas. Faqat yaxshi, oliy niyatlar bilan harakat qilish kerak. Hamma narsani yomon tarafini o‘ylash kerak emas. Yaxshi tarafini o‘ylash kerak. Shu san’atkor shu yerga o‘z san’atini namoyish qilish uchun kelibdi, degan ko‘z bilan qarash kerak”, – dedi Bahodir Ahmedov Kun.uz muxbiri savoliga javoban.

Vazir o‘rinbosarining bu gaplariga Ukrainaning Toshkentdagi elchixonasi ham munosabat bildirdi. Rasmiy bayonotda urushni qo‘llab-quvvatlovchi rossiyaliklar san’atkorlarning O‘zbekistonda chiqishlar qilishi O‘zbekistonning xalqaro obro‘siga putur yetkazishi, konsertlardan tushgan pullar urush, terrorizm va Ukraina xalqining genotsidini moliyalashtirish uchun ishlatilishi mumkinligi aytilgan.

Ukrain diplomatlari bu masalada O‘zbekistonning vakolatli organlariga tegishli murojaat yuborilganini ta’kidlab, Z-artistlarning konsertlariga qarshi chiqayotgan o‘zbek jamoatchiligiga minnatdorchilik bildirdi.

Ma’lumot uchun, Grigoriy Lepsning iyul-avgust oylariga Qozog‘iston va Qirg‘izistonda belgilangan konsertlari ham bizga qo‘shni xalqlar noroziligi sabab bekor qilindi. Avvalroq o‘zbekistonlik va qozog‘iston faollar Z-artistlarning “Jara” nomli festivali ham o‘tkazilmasligiga erishgan edi.

Bu hafta yana nimalar ro‘y berdi?

Toshkentda yangi xonadon uchun to‘lov qilgan odamlar yana chuv tushdi. Aziya Invest Favorit nomli kompaniya Yashnobod tumani Izzat ko‘chasida ko‘p qavatli uylar qurish va’dasi bilan mingdan ortiq odamga jami 300 mlrd so‘mdan ortiq zarar yetkazgani aytilyapti. Jabrlanuvchilar soni shunchalik ko‘pligidan, holat yuzasidan hukumat komissiyasi ham tuzildi. Bunga o‘xshash holatlar ko‘p uchrayotgani sabab, ulush qo‘shish asosida qurilayotgan uy-joylarda investorlar manfaatlari himoyasini kuchaytirish bo‘yicha normativ-huquqiy hujjat ishlab chiqiladigan bo‘ldi.

UzAuto Motors Asakadagi zavodida ishlab chiqarishni vaqtincha to‘xtatdi. Bu vaqtda o‘tkaziladigan modernizatsiya ishlari Cobalt ishlab chiqarish hajmini oshirish imkonini berishi aytildi. Bu paytda asosiy modellarga shartnoma berish yopilganining sakkizinchi oyi davom etyapti. Ayni paytda, rus matbuotida paydo bo‘lgan xabarlarga ko‘ra, Rossiya bozorida 2023 yilda ishlab chiqarilgan Damas avtomobillari paydo bo‘lgan. Ular sanksiyalar sharoitida Rossiyaga parallel import orqali kirib kelayotgan bo‘lishi mumkin.

O‘zbekistonda AQSh dollarining kursi 11 600 so‘mlik psixologik nuqtadan o‘tdi. Dollar kursi o‘tgan yili mart oyida kuzatilgan tarixiy maksimumga yaqinlashmoqda. Ayni paytda, milliy valuta barqarorligini saqlash vositalaridan biri bo‘lgan oltin-valuta zaxiralari hajmi ketma-ket uchinchi oy qisqardi. Markaziy bank ma’lumotlariga ko‘ra, O‘zbekistonning zaxira aktivlari qiymati oxirgi 3 oyda 1,7 mlrd dollarga kamayib, 33,7 mlrd dollarni tashkil qilgan.

Avtomobil yuvish shoxobchasida ishlovchi ishchilar mijozlarning mashinalarini haydab, “avariya”lar sodir qilyapti. Samarqandda avtoyuvish shoxobchasi ishchisi mijozning Hyundai avtomobilini pachaq qildi. Toshkentda esa huquqbuzar yuvishga berilgan Gentra'ni haydab, YPX xodimlaridan qochdi va boshqa bir Gentra'ga borib urildi. Bu voqeada xodimlar uni to‘xtatish uchun quroldan o‘q uzgan. Yana bir holat Ohangaronda ro‘y bergan bo‘lib, u yerda “moyka” ishchisi mijozning Tracker'ini ag‘darib yuborib, keyinroq o‘zi qochib ketgan. Huquqbuzar bir oydan beri topilmayotgani aytilmoqda.

Urganch shahrining sobiq hokimi 3 yilga qamaldi. 2018-2020 yillarda Xorazm viloyati markazini boshqargan Shuhrat Abdullayev yer ajratish tartibini buzish va mansab soxtakorligi jinoyatlarida aybdor deb topildi. Bu hukm jamoatchilik bilan biroz kutilmagan bo‘ldi, chunki sobiq hokim hibsga olingani haqida xabar berilmagandi.

Humo va Uzcard bankomatlari integratsiyasi deyarli yakunlandi. 3 iyul holatiga O‘zbekistonda mavjud 12 mingdan ortiq bankomatdan 92 foizi ham Humo, ham Uzcard kartalariga xizmat ko‘rsata boshlagan. Endi yil oxirigacha to‘lov terminallarini integratsiya qilish ishlari tugatilishi kerak.

Bugun – O‘zbekiston prezidentligiga umumxalq saylovi kuni. Parlament saylovlari va referendumni ham qo‘shganda, oxirgi 10 yil ichida o‘zbekistonliklar 7-marta ovoz berishga chiqmoqda. Birlamchi natijalar ertaga, 10 iyul kuni e’lon qilinadi.