Оммавий ахборот воситалари эркинлашгани сайин журналистикага таҳдид, туҳматлар ҳам бўй кўрсатмоқда. Qalampir.uz журналистини бадном қилиш учун қилинган жирканч хатти-ҳаракатлар афсуски ягона мисол эмас.
Албатта, журналист ўзининг танқидий кўзи билан қараб, ҳақли саволларни ўртага ташлаб тайёрлаган мақоласи кимларгадир ёқмайди. Кўпинча, улар — танқид остига олинган соҳага мансуб амалдорлар бўлишади.
Журналистга нисбатан туҳмат уюштирилдими, демак, қаламкаш тўғри йўлда эканлиги аён бўлади. Лекин энг ёмони — бу туҳматга ишонадиганлар ҳам топилади. Бу эса руҳий эзилиш, маълум муддат туҳмат тамғаси остида юришга сабаб бўлади.
Аммо журналистика — оддийгина касб эмас, у онгнинг ҳолати, ҳаёт тарзи. Бу соҳада унинг қийинчиликларига бардош бера оладиган, туҳмат, босим ва таҳдидларга қарамасдан, ҳақиқат йўлида ижод қилишда давом эта оладиганларгина довруғ қозонади.
Биламиз, яқин-яқингача амалдорларимиз журналист деганда буйруққа сомеъ, обуна кампанияси чоғида ёрдам сўраб мустаргина бўлиб турган қаламкашларни тушунишган. Муаммоларни кўтариб чиқувчи, танқид қилувчи инсонни эмас. Амалдорларнинг буюртмаси билан улар ишора берган инсонни бадном қилиш учун хизмат қилган қаламкашлар ҳам бўлган, афсуски. Танқид чегараси шу билан тугаган.
Лекин бугун замон ўзгарди. Президент Шавкат Мирзиёевнинг ўзи журналист ва блогерларни қўллаб-қувватлаб турибди. Лекин шунга қарамасдан айрим мансабдорлар, кучишлатар тизимларнинг ходимлари бот-бот журналистларнинг ишига халақит беришга уринишмоқда. Материалларни эълон қилишга қаршилик кўрсатишмоқда, эълон қилинган материалларни ўчиртиришга ҳаракат қилишмоқда. Уларнинг ноқонуний буйруқларига бўйсунмаган журналистларни бадном қилиш, уларга туҳмат уюштиришга жазм этишмоқда.
Феруза ҳам ана шундай инсонларнинг навбатдаги қурбони бўлди. Лекин ҳамкасб синглимиз бундай ҳаракатдан асло тушкунликка тушмаслиги, ўзининг ўткир чиқишлари билан ишлашда давом этиши керак.
Бугун Ферузани кўплаб ҳамкасблари, мутасадди идоралар қўллаб-қувватлашмоқда. Унга қилинган туҳмат қаттиқ қораланмоқда. Жирканч туҳматни кимлар, қандай мақсадларни кўзлаб қилганини ҳам кўпчилик сезиб-билиб турибди.
Бу каби шўришлар Kun.uz журналистларининг ҳам бошидан ўтган. «Журналист мендан 1 гектар ер беришни сўради», деб туҳмат қилиб, қилмиши учун жазосиз қолган мансабдорни эсланг.
Албатта, бундай туҳматдан ёмони йўқ. Бежиз ота-боболаримиз «ўт балоси ва сув балосидан асрашни сўрай туриб, кетидан туҳмат балосидан ҳам асра», деб илтижо қилишмаган.
Минг афсуски, кейинги пайтларда янги «тренд» пайдо бўлди: Турли Телеграм каналлар орқали аноним тарзда журналистлар ва блогерларга туҳмат уюштириш, уларнинг оилавий ҳаётига рахна соладиган бўҳтон маълумотларни эълон қилиш, уларнинг номига лой чаплашга зўр берилмоқда. Бундай ишни кўчадаги бекорчи ҳаваскорлар эмас, маълум бир мақсадни кўзлаган, имконият ва ресурсларга эга, сиз-у биз тўлаган солиқлар ҳисобига яшовчи давлат ташкилотлари ёки шундай ташкилотлардаги гуруҳлар қилгани эҳтимоли юқори. Мақсад — қўрқитиш, бадном қилиш, журъатни ўлдириш.
Бу — ўша туҳматларда номлари тилга олинган журналистларгагина нисбатан таҳдид эмас. Бу — бутун соҳага, қаламкашларга қараб қилич яланғочлаш, оғизни юмишга мажбурлашдир. Чунки жасурроқ ҳамкасби қай кўйга туширилганини кўрган бошқа қаламкашлар ҳам жим юришга мажбур бўлишади. Журналистика соҳаси оқсай бошлайди.
Аммо бу ҳеч қачон ўзини оқламайдиган усулдир. Журналистларнинг овози ўчирилса, қўрқитилса, сиз фақат тепадагиларга қулай бўлган инсонлар ва муаммолар ҳақида ўқий бошлайсиз. Сиз қайсидир маҳаллада қурилиш учун дарахтлар кесилаётгани, маст мансабдор кимнидир машинасида уриб юборгани, лекин унга нисбатан жиноий иш очилмагани, ИИБ бўлимида ушланганларни қийноққа солишаётганидан бехабар қола бошлайсиз. Қўшни тумандаги кимёвий заводдаги хавфли портлашни эшитмайсиз. Чунки бу нарсаларни ёзиб, сизга етказадиган одам қолмайди.
Ҳуқуқларингизни поймол қилишаётган экан, имкон қадар қаттиқроқ бақириш ва эътироз билдириш керак. Чунки сукут сақласангиз сукунатга чўкиб кетасиз. Матбуотга босим, уни йўқ қилишга ҳаракат — барчанинг ҳақсизлиги масаласидир. Сиз ён-атрофингизда содир бўлаётган воқеалардан воқиф бўлишдан мосуво бўласиз. Ўшанда, ўзингиз билан даҳшатли нарсалар содир бўла бошлаганда, сукут сақлашга мажбур бўласиз. Чунки дардингизни эшитадиган одам қолмайди.
Алалхусус, эркин сўз ва журналистларга қарши таҳдид кампанияси бутун жамиятга қарши кампания ўлароқ баҳоланмоғи керак. Шундай бўляпти ҳам. Сенат, АОКА, Журналистлар уюшмаси, Миллий масс-медиани қўллаб-қувватлаш ва ривожлантириш жамоат фонди бу жирканч найрангни беэътибор қолдирмади.
Биз ҳамкасбларга нисбатан бўлаётган бундай туҳмат ва таҳдидларга индамасдан қараб турмаслигимиз, бирдамлик билан барчамиз қарши туришимиз керак. Бугун Ферузага ташланган туҳматчилар эртага исталган бошқа биримиз билан «шуғуллана» бошлашади.
Улар ўз мақсадига етишолмаслиги учун ҳалол ва холис бўлмоғимиз керак. Шундагина аноним тарзда қилинган туҳмат билан жирканч кимсалар асло ўз ниятларига ета олишмайди.
Шуҳрат Шокиржонов, журналист
Таҳририятдан: Kun.uz журналистларга нисбатан қилинаётган туҳмат, босим ва таҳдидларнинг ҳар қандай кўринишини қоралайди. Бундай таҳдидларга қарамасдан, журналист ҳамкасбларни халқ ва давлат манфаати йўлида холис маълумот тарқатишда давом этишга чорлайди.
