2023 йил анонси, 1,5 карра кўп электр ва эски-янги вазирликлар — ҳафта дайжести

Президент мурожаатномаси: Асосий янгиликлар

Ҳафтанинг бош ньюсмекери – президент Шавкат Мирзиёев. Давлат раҳбари сешанба куни парламентга анъанавий мурожаат билан чиқиб, келаси йил учун янгиликларни эълон қилди. 2023 йил “Инсонга эътибор ва сифатли таълим йили” деб ном берилди.

Мурожаатномада айтилишича, келаси йили ҳам ойликлар, пенсия ва нафақалар оширилади. Ўқитувчиларнинг мақоми Конституцияда алоҳида белгилаб қўйилади. Қорақалпоғистон ва Хоразм мактабларидаги каби ўқувчиларга бепул егулик бериш Ўзбекистоннинг ҳамма мактабларида йўлга қўйилади. Президентнинг маълум қилишича, кейинги йили давлат 70 та мактаб қуриб, 460 тасини кенгайтиради. Бунга қўшимча равишда тадбиркорлар 100 та мактаб қурилишини бошлаши, хусусий инвестициялар ҳисобига қурилган мактаблар сони 5 йил ичида мингтага етказилиши айтилди.

Бундан ташқари, боғчалар сонини кўпайтириш бўйича 5 йиллик дастур қабул қилинади. Техникумларда Европа касбий таълим стандартлари жорий этилади. Инженерлар тайёрлаш учун муҳандислик мактаблари очилади.

Соғлиқни сақлаш соҳасида эса давлат тиббий суғуртасига ўтиш тезлаштирилади. Туғуруқхоналарнинг ҳаммаси таъмирланади ва жиҳозланади, улардаги ўринлар сони 35 фоизга кўпайтирилади. Самарқанд, Фарғона ва Хоразмда саратонга чалинган беморлар даволаниши учун радиология марказлари ташкил этилади.

Суд-ҳуқуқ соҳасида ҳам айрим ўзгаришлар кутиляпти. Тинтув ўтказиш, телефон сўзлашувини эшитиш ва мулкни хатлашга санкция бериш ваколати прокуратурадан судга ўтказилади. Жиноят ишлари судга фақат айблов хулосаси эмас, ҳимоя томонининг фикри билан бирга қабул қилинади. Судда қатнашадиган алоҳида прокурорлар корпуси шакллантирилади.

“Вазирлар ҳам, ҳокимлар ҳам бир нарсани яхши тушуниб олиши керак. Ўзбекистонда мулк ва инвестициянинг ҳимоячиси қайсидир ҳоким ёки вазир эмас, фақат Конституция, қонун ва суд бўлади”, – деди давлат раҳбари.

Иқтисодий йўналишда эса энг муҳим янгилик – 2023 йилда Жаҳон савдо ташкилотига кириш бўйича асосий музокаралар якунланади. Давлатга қарашли мингтага яқин компания хусусийлаштириш мақсадида сотувга чиқарилади. Туман ва шаҳарлар шароитидан келиб чиқиб 5 та тоифага ажратилади. Субсидиялар ва компенсацияларнинг миқдори, кредит ва солиқ ставкалари ҳудуднинг тоифасига қараб ўзгаради.

“Энергетика соҳасида босқичма-босқич эркин бозорга ўтишимиз шарт” — Шавкат Мирзиёев

Президент иқтисодий йўналишдаги янгиликларни эълон қиларкан, газ қазиб чиқариш учун олдин берилган ҳамма лицензиялар қайта кўриб чиқилишини айтди. Эслатиб ўтамиз, Россиянинг “Лукойл”  компанияси билан Ўзбекистонда газ қазиб олиш бўйича тузилган шартномада миллий манфаатлар инобатга олинмаганини Шавкат Мирзиёев 2019 йилдаёқ айтган эди.

Президент энергетика инқирози масаласига тўхталиб, биринчи марта тарифларни табақалаштириш ҳақида гапирди. Яъни муайян лимитдан кўпроқ газ ва электр ишлатадиган бадавлат қатлам бозор нархида тўлаши керак, чунки бу ресурслар давлат бюджетидан ажратиладиган субсидия ҳисобига арзон сотилади.

“Очиқ айтиш керак, кўп иқтисодчилар энергетика соҳасида эркин бозорга ўтишни таклиф қилмоқда. Бу – тўғри йўл. Мен ҳам буни хоҳлайман. Лекин, халқимизнинг жон бошига даромади, ижтимоий ҳимоясини ўйлаб, бу соҳадаги ислоҳотларни шошмасдан, босқичма-босқич қилишимиз керак. Ҳозир бозор нархига ўтсак, одамлар тўлай олмай қийналади.

Биз албатта эркин бозор тизимига ўтамиз, фақат бунда шароити оғирларга 2-3 йилга аниқ субсидия берамиз. Даромади яхши, 3 та саунаси, 20 та телевизори борлар хоҳлаганча олаверсин, фақат бозор нархида олсин. Ҳозир даромади яхши ҳам, даромади ёмон ҳам бир хил нархда оляпти, бу адолатсизлик.

Энергетика соҳасида эркин бозорга ўтишимиз шарт. Агар эркин бозорга ўтмасак, бизга инвестор келмайди”, – деди давлат раҳбари.

Шавкат Мирзиёев табақалаштирилган тарифларга ва умуман эркин бозорга ўтиш босқичма-босқич бўлишини таъкидлади, лекин бу босқичларнинг муддатларига аниқлик киритмади. Унинг айтишича, 2022 йилда қурилган ва 2023 йилда қуриладиган янги станциялар ҳисобига, келаси йили аҳоли хонадонларига бериладиган электр энергияси 50 фоизга, яъни 1,5 баробарга кўпаяди.

Газ масаласида эса, президент захираларни кўпайтириш учун геология-қидирув ишларига оид 10 йиллик дастур қабул қилинишини айтди.

Энергия тарифлари масаласида бу ҳафта бош вазир ўринбосари Жамшид Қўчқоров ҳам гапириб ўтди. “Энергетика тарифлари бўйича албатта ишлар олиб бориляпти. Бу бўйича нимадир қилиш кераклигини ҳамма билади. Шуни ишонтириб айтишим керакки, аҳолининг ижтимоий ҳимояга муҳтож қатлами бу ўзгаришларни сезмайди”, – деди Қўчқоров парламентдаги чиқишида.

Бирлаштирилган вазирликлар, мустақиллигини йўқотган агентлик ва қўмиталар

Президент парламентга мурожаат қилган куни ижро ҳокимияти органлари сонини қисқартириш ҳақида фармон ва қарор имзолади. Шавкат Мирзиёев бу орқали ихчам ва самарали бошқарув йўлга қўйилаётганини таъкидлади. “Энди қўл бошқарувидан аниқ натижага ишлайдиган тизимли бошқарувга ўтиш вақти келди”, – деди давлат раҳбари.

“Янги Ўзбекистоннинг маъмурий ислоҳотлари” деб аталган ўзгаришлар натижасида вазирликлар сони 25 тадан 21 тага камайди. Агентликлар, қўмиталар ва инспекцияларнинг аксарияти сақланиб қолди, лекин мустақиллигидан айрилиб, вазирликлар таркибига ўтказилди. Жами 9 та агентлик ва 3 та идора ёпилди.

Айрим ўзгаришларни санаб ўтамиз. Халқ таълими вазирлиги ва Мактабгача таълим вазирлиги бирлаштирилиб, Мактабгача ва мактаб таълими вазирлиги тузилди. Президент таълим муассасалари агентлиги ҳам шу вазирлик тузилмасига ўтказилди. Хорижий тилларни ўрганишни оммалаштириш агентлиги ва Таълим сифатини назорат қилиш инспекцияси тугатилди.

Олий таълим вазирлиги, Инновацион ривожланиш вазирлиги ва Олий аттестация комиссияси бирлаштирилиб, Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги тузилди. Давлат тест марказининг номи Билим ва малакаларни баҳолаш агентлиги деб ўзгартирилиб, янги вазирлик таркибига киритилди.

Ўзбекистондаги энг катта вазирликлардан бири бўлмиш Иқтисодий тараққиёт ва камбағалликни қисқартириш вазирлиги иккига бўлинди. Унинг бир қисми Молия вазирлиги билан қўшилиб, Иқтисодиёт ва молия вазирлиги пайдо бўлди. Солиқ, божхона, кадастр органлари ва давлат захиралари қўмитаси шу вазирлик таркибига кирди.

Иқтисодий тараққиёт ва камбағалликни қисқартириш вазирлигининг қолган иккинчи қисми, Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлиги, Маҳалла ва нуронийларни қўллаб-қувватлаш вазирлиги бирлаштирилиб, шу учаласининг ўрнида Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлиги ташкил этилди. Оила ва хотин-қизлар қўмитаси шу вазирлик таркибида бўлади. Тиббий-ижтимоий хизматлар агентлиги тугатилиб, Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлиги таркибига кирди. Шу тариқа, профессионал ижтимоий ҳимоя органи тузилмайдиган бўлди.

Эътиборлиси, тугатилган 12 та агентлик ва идоранинг ҳаммаси охирги 6 йилда очилган. Президент бунга изоҳ бераркан, авваллари эътибордан четда қолиб, “йўқ бўлиб кетиш” арафасида турган соҳаларни “оёққа турғизиш” учун 6 йил давомида янги вазирлик ва идоралар очишга тўғри келганини айтди. “Буни қилишга мажбур эдик, акс ҳолда ҳозирги ютуқларимиз бўлмас эди”, – деб тушунтирди давлат раҳбари.

Барча вазирликларнинг штатлари 30 фоизгача қисқартирилади. Айниқса Вазирлар Маҳкамасининг штатлари сони кескин қисқариб, 269 тадан 120 тага тушади. Бош вазир ўринбосарлари сони 8 тадан 4 тага туширилди. Уларнинг орасида биринчи ўринбосар деган мақомдагиси бўлмайди.

Шавкат Мирзиёев вазирларнинг президент, парламент ва жамоатчилик олдидаги жавобгарлиги кескин ошишини айтди. Уларнинг буйруқ ва қарорлари ҳам E-qaror тизими орқали қабул қилинади ва очиқ эълон қилинади. Ҳозир бу тизимни фақат ҳокимлар ишлатяпти. 1 апрелгача ҳокимликларда ҳам маъмурий ўзгаришлар бўлади, айрим республика органларининг ҳудудий бўлинмалари ҳокимликлар тузилмасига ўтказилади.

Лавозимлар қисқараётган бўлса-да, республика даражасидаги амалдорларга албатта иш топиб берилади: улар марказда ишлаган ва тажриба орттирган, бугунги сиёсат ва талабларни яхши тушунадиган кадр сифатида ҳудудий ташкилотларга раҳбарлик лавозимларига тайинланади.

Бюджет қонуни “юмалоқ ёстиқ қилинди”

Душанба куни депутатлар шошиб-пишиб, кейинги йилги давлат бюджетини қабул қилган эди. Унда табиийки қайси вазирлик ва идорага қанча пул берилиши ёзилган. Лекин сешанба куни президент маъмурий ўзгаришларни эълон қилгач, шошилинч қабул қилинган қонунни яна ўзгартиришга тўғри келади.

Асосий молиявий ҳужжатни ҳукумат парламентга ҳар йилгидан ҳам кечроқ киритгани сабаб, депутатлар уни қонунда ёзилганидек 1 ой эмас, атиги 1 ҳафта муҳокама қилди ва розилик берди. Қаерга қанча пул ишлатиш бўйича жиддий савол-жавобларни кўрмадик.

Бу воқеалар фонида, парламентнинг энг таниқли депутати Расул Кушербаев бюджет қонуни бўйича муҳокамаларда унга сўз берилмаганини айтиб, депутатлик мандатини топширишини маълум қилди.

“Парламентга бундай муносабат бўлаётганидан қаттиқ хафаман. Давлат раҳбари қайта-қайта чиқишларда такрорлаяпти, лекин амалда бошқаларнинг муносабати ўзгармаяпти, тўғриси. Бунақа жойда ишлаш қийин”, – дея ўз қарорини изоҳлади Кушербаев. Кўп ўтмай интернетда унинг Президент администрациясига ишга олиниши ҳақида миш-мишлар тарқалди.

Тошкент жамоат транспорти: Ўзгаришлар сезилмоқда

Президент танқидидан кейин Тошкент шаҳрида автобуслар интервали ҳақиқатан ҳам қисқаргани сезилди. Президент Наврўзгача пойтахт учун мингта, бошқа ҳудудлар учун яна мингта автобус олиб келиш бўйича топшириқ берди. Тошкентдаги кичик сиғимли автобуслардан воз кечилиши, метродаги тиқилинчларни камайтириш учун янги вагонлар олиб келиниб, поездларга бешинчи вагонлар ҳам уланиши маълум қилинди.

Автобуслар тирбандликда туриб қолмаслиги учун шаҳарнинг марказий кўчаларида улар учун алоҳида ҳаракатланиш бўлаклари ташкил этиляпти. Узоғи 2 ой ичида бундай бўлакларнинг умумий узунлиги 475 километрга етиши айтилмоқда. Автобус бўлагида бошқа машиналарнинг ҳаракатланиши 600 минг сўм жаримага сабаб бўлади. Қоидабузарлик автобусларга ўрнатилган видеорегистраторлар орқали автоматик қайд этиб борилади.

“Тошшаҳартрансхизмат” компанияси раисининг ўринбосари Абдужамил Азизовнинг айтишича, транспорт вазири Илҳом Маҳкамов президент топшириқларидан кейин ҳафтасига 4 марта жамоат транспортидан фойдаланишни бошлаган. Интернетда одамлар бошқа бир нечта амалдорлар ҳам автобусларда кўриниш бераётгани ҳақида ёзяпти. Бу тенденция вақтинча эмас, давомли бўлишига умид қилиб қоламиз.

Ўзбекистон ва Қозоғистон – энди расман иттифоқчи

Бутун Марказий Осиё учун катта хушхабар. Ўзбекистон ва Қозоғистон ўзаро муносабатларини иттифоқчилик даражасига кўтарди. Иттифоқчилик – бу стратегик шерикликдан кейинги, давлатлараро муносабатларнинг энг юқори босқичи ҳисобланади.

Бу ҳақдаги шартнома Қозоғистон президенти Қосим-Жўмарт Тўқаевнинг Тошкентга давлат ташрифи вақтида имзоланди. Шуниси эътиборлики, шартноманинг 20-моддасида икки давлат 7 та халқаро ташкилот доирасида ҳамкорлигини кучайтириши ёзилган ва бу рўйхатда Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги энг охирги бўлиб кўрсатилгани кўп нарсадан дарак беради. “Замон хатарлари олдида елкама-елка туришга тайёрлигимизни тасдиқладик”, – дея янги шартномага изоҳ берди Шавкат Мирзиёев.

Президентлар ўзаро чегарани демаркация қилиш ҳақидаги келишувни ҳам имзолади, шу тариқа Қозоғистон билан чегара масаласига қоғозда ҳам, амалда ҳам нуқта қўйилди. Эслатиб ўтамиз, Ўзбекистон яқинда Қирғизистон билан, ундан аввал Тожикистон билан чегаралар делимитацияси бўйича якуний келишувларга эришган эди.

Тўқаевнинг ташрифи вақтида 15 та ҳужжат имзоланди. Улардан бирига кўра, Ўзбекистон 2023 йилда Қозоғистондан 300 минг тонна нефт импорт қилади; бундан ташқари, худди шунча миқдордаги Россия нефтини Қозоғистон Ўзбекистонга транзит қилиб беради. “Ўзбекнефтгаз” бензин нархи яна тушиши ҳақидаги миш-мишларни рад этди.

Бу ҳафта яна нималар рўй берди?

Самарқандда камида 15 нафар бола аптекада сотилаётган дори сабабли вафот этган бўлиши мумкинлиги кўпчиликни ларзага солди. Ўткир буйруқ етишмовчилигидан вафот этган бу болаларнинг ҳаммаси “Док-1МАКС” деган дорини ичган. Вилоят болалар касалхонаси бу ҳақда хабар берганидан кейин, препаратнинг Ўзбекистондаги сотуви тўхтатилди, ўрганиш ишлари бошланди. Бу дорини ичганидан кейин болаларнинг аҳволи оғирлашиши Тошкентда ҳам кузатилган. Ҳуқуқ органлари бу борада муносабат билдиришга шошилмаяпти.

26 декабр, душанбадан бошлаб 1000 сўмлик тангалар муомалага чиқарилади. Тангага Тошкентда қурилаётган Ислом цивилизацияси марказининг сурати туширилган. Танга пуллар билан бирга, минг сўмлик қоғоз банкнота ҳам амал қилишда давом этади.

Тошкент аҳолиси яна битта боғини қурувчилардан қутқариб қолишга мажбур бўлди. Мирзо Улуғбек тумани Алпомиш маҳалласидаги ойдеккина боғнинг 40 сотихини шаҳар ҳокими Жаҳонгир Ортиқхўжаев қурилиш қилиш учун тадбиркорга бериб юборган. Kun.uz'нинг бу ҳақдаги репортажидан кейин, ҳокимлик боғда қурилиш бўлмаслигини билдирди. Лекин бу баёнот билан иш битмайди. Ҳозир ҳокимда ўз қарорини бекор қилиш ваколати йўқ. Демак, тадбиркор билан тушунтириш ишлари олиб боришга тўғри келади.

Жамоатчилик боғдан ташқари яна учта ижтимоий объектни сақлаб қолди. Республика онкология маркази ва унинг иккита филиали фаолларнинг эътирозидан сўнг тўхтатилди. Афсуски, Тошкент аҳолиси бир неча йиллардан бери боғларини, шифохоналарини сақлаб қолиш учун амалдорлар билан курашиб яшашга мажбур бўляпти.

Электромобилларни оммалаштириш бўйича президент қарори эълон қилинди. Ҳужжатда электромобиллар ишлаб чиқариш, импорт қилиш, қувватловчи станциялар ўрнатиш, давлат органларидаги машиналарни электромобилга ўтказиш каби кўплаб чоралар ёзилган. Лекин иқтисодчилар бу қарордан хурсанд эмас. Улар бир неча йилдан кейин аҳолимиз худди UzAuto Motors машиналарига йиллаб навбатда тургандек, ўзимизда ишлаб чиқарилган электромобилларга ҳам навбатда туриши мумкинлигидан огоҳлантиряпти.

Кейинги янгилик ҳам UzAuto ҳақида. Компания чет давлатларда автомобилларини арзонроқ сотиши учун ўзбекистонлик солиқ тўловчилар, яъни сиз ва биз унга субсидия тўлаяпмиз. UzAuto экспорт қиладиган давлатлардаги утилизация йиғими учун 2022 йилда давлат бюджетидан ажратилган 100 млрд сўмга қўшимча, яна 225 млрд сўм берилади. Депутат Дониёр Ғаниевдан бошқа ҳамма депутатлар бу масалага индамасдан розилик берди.